Sáng 3/10 tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) phối hợp cùng Viện Nghiên cứu hợp tác phát triển giáo dục đã tổ chức hội thảo “Những khó khăn, bất cập trong tổ chức thực hiện nội dung giáo dục địa phương cho học sinh theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018; thực trạng, nguyên nhân, giải pháp” với sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học, các nhà quản lý có uy tín trong lĩnh vực giáo dục nước nhà.

Tạo sự chuyển biến đột phá trong tổ chức thực hiện

Phát biểu khai mạc hội thảo, Tổng Thư ký VUSTA Nguyễn Quyết Chiến cho biết, Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, đã khẳng định rõ yêu cầu phải đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, bảo đảm chất lượng, thực chất, gắn với yêu cầu phát triển của từng địa phương, từng vùng miền cũng như của cả nước trong giai đoạn mới.

Trong Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 đã có nhiều điểm đổi mới quan trọng về mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học, đặc biệt là việc đưa nội dung giáo dục địa phương vào chương trình chính khóa, đã mở ra hướng đi mới nhằm phát huy những đặc trưng văn hóa - xã hội của từng vùng miền, góp phần giáo dục các em học sinh phát triển toàn diện và gắn kết chặt chẽ với cộng đồng, nhà trường gắn liền với xã hội, giúp các em học sinh bổ trợ kiến thức, hiểu biết sâu sắc hơn về nơi mình sinh sống, bồi dưỡng cho các em về truyền thống, văn hóa, lịch sử, địa lý, kinh tế, xã hội, môi trường, hướng nghiệp... của địa phương mình, quê hương mình, từ đó bồi đắp lòng yêu nước, bảo tồn, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc và ý thức trách nhiệm công dân, góp phần định hướng cho các em tham gia giải quyết những vấn đề của chính quê hương - nơi mình sinh sống.

Tuy nhiên, sau 7 năm triển khai, thực tiễn đã bộc lộ một số khó khăn, hạn chế, bất cập cả về nội dung, phương pháp, đội ngũ giáo viên, cũng như cơ chế phối hợp giữa các cấp, các ngành. Chính vì vậy, VUSTA tổ chức hội thảo hôm nay để cùng nhau chia sẻ thực tiễn, nhận diện rõ hơn những vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện, từ đó tìm ra nguyên nhân và đề xuất các giải pháp khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế tại mỗi địa phương và góp phần hướng tới việc nâng cao chất lượng, hiệu quả của nội dung giáo dục địa phương trong nhà trường phổ thông.

Phát biểu đề dẫn tại hội thảo, ông Trần Đình Tuấn, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu hợp tác phát triển giáo dục cho rằng giáo dục địa phương là vấn đề đang có tính thời sự cả về lý luận và thực tiễn. Năm học 2024-2025, giáo dục địa phương cho học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 được triển khai đồng loạt trên phạm vi toàn quốc cho mọi cấp học. Quá trình tổ chức thực hiện đã nảy sinh nhiều vấn đề bất cập. Nội dung, phương thức tổ chức thực hiện thiếu tính nhất quán giữa các địa phương. Nhiều nhà trường chưa có tài liệu, sách giáo khoa cho giáo viên và học sinh. Tình trạng thiếu giáo viên, thiếu cơ sở vật chất và các điều kiện đảm bảo cho thực hiện nội dung giáo dục địa phương là khá phổ biến.

Ông Tuấn cho biết, hội thảo đã nhận được 36 bản báo cáo tham luận, gồm 14 chuyên đề và 24 bài tham luận.

Mục đích hội thảo nhằm phát hiện những khó khăn, bất cập cả trong lý luận và trong thực tiễn tổ chức thực hiện nội dung giáo dục địa phương. Từ đó đề xuất các giải pháp khắc phục, kiến nghị với Đảng, Chính phủ, Quốc hội và các cơ quan chức năng ra quyết định điều chỉnh phương thức quản lý phù hợp với thực tiễn, tạo sự chuyển biến đột phá trong tổ chức thực hiện nội dung giáo dục địa phương cho học sinh theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 trong bối cảnh mới.

Thực hiện đồng bộ 5 giải pháp

Đồng quan điểm với ông Trần Đình Tuấn, PGS.TS Phạm Viết Vượng đến từ Đại học Sư phạm Hà Nội nhấn mạnh, giáo dục địa phương là môn học thiết thực, bổ ích đối với học sinh các cấp phổ thông, nhằm bồi dưỡng cho các em tình yêu quê hương, niềm tự hào về truyền thống lịch sử, văn hóa của vùng đất nơi mình được sinh ra, lớn lên và trưởng thành, để sẵn sàng đóng góp công sức xây dựng quê hương giàu đẹp. Lần đầu tiên ở nước ta tổ chức biên soạn tài liệu và giảng dạy môn Giáo dục địa phương, đặc biệt là ở các trường trung học phổ thông các tỉnh miền núi phía Bắc, nên bên cạnh những thuận lợi cũng còn gặp không ít khó khăn, vướng mắc cần phải có giải pháp khắc phục.

PGS.TS Phạm Viết Vượng đã đề xuất năm giải pháp để nâng cao hiệu quả thực hiện chương trình giáo dục địa phương cho các trường THPT các tỉnh miền núi phía Bắc đó là: Đào tạo giáo viên người địa phương; Biên tập lại bộ sách giáo khoa cho các tỉnh mới sáp nhập; Phân công hợp lý cho tổ chuyên môn phụ trách và giáo viên giảng dạy; Đa dạng hóa hình thức tổ chức và phương pháp dạy học môn Giáo dục địa phương và sử dụng các phương tiện trực quan nghe nhìn giúp học sinh nhận biết được những hình ảnh sống động của thiên nhiên và xã hội…khi không có điều kiện tiếp cận đối tượng.

Thực hiện các giải pháp có tính đồng bộ trên đây không chỉ để tháo gỡ những khó khăn, bất cập trước mắt, mà còn tạo ra hiệu quả bền vững, lâu dài cho môn học Giáo dục địa phương ở các trường trung học phổ thông các tỉnh miền núi phía Bắc.

GS.TS Phạm Hồng Quang Chủ tịch Hội đồng Giáo sư ngành khoa học giáo dục Tiểu ban Giáo dục phổ thông – UB Nhân lực Quốc gia bày tỏ quan điểm, Giáo dục phải bảo đảm hài hoà giữa tính toàn dân và tinh hoa, toàn diện và chuyên sâu, dân tộc và toàn cầu. Phát triển giáo dục trên nền tảng văn hóa, giá trị truyền thống dân tộc, đồng thời tiếp thu tinh hoa nhân loại, chuẩn mực quốc tế; giáo dục, đào tạo công dân Việt Nam trở thành công dân toàn cầu.

Giáo dục, đào tạo phải bảo đảm "học đi đôi với hành", "lý thuyết gắn liền với thực tiễn",”nhà trường gắn liền với xã hội". Giáo dục mầm non, phổ thông là nền tảng hình thành nhân cách, phát triển phẩm chất và năng lực người học…