Vào thứ Năm, một tòa phúc thẩm liên bang ở Washington đã mở phiên xét xử mang tính quyết định liên quan đến kế hoạch áp thuế toàn cầu của ông Trump, dự kiến có hiệu lực vào ngày hôm sau. Vụ kiện do một nhóm doanh nghiệp nhỏ và 12 bang đệ trình, tranh luận rằng ông Trump không thể tự ý áp thuế mà không có sự đồng thuận của Quốc hội.
Phía chính phủ liên bang, đại diện là Bộ Tư pháp Mỹ, lập luận rằng ông Trump có thẩm quyền dựa trên Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) năm 1977. Tuy nhiên, một tòa án cấp dưới trước đó đã ra phán quyết bác bỏ tính hợp pháp của các mức thuế này vào tháng Năm, và phán quyết đó hiện đang được xem xét lại.
Câu hỏi mấu chốt là: liệu việc nhập cư bất hợp pháp và ma túy fentanyl có thực sự là “tình trạng khẩn cấp quốc gia” đúng như luật IEEPA quy định? Và nếu đúng, thì liệu áp thuế có phải là hình thức phản ứng phù hợp?
Các mức thuế mới này có gì đặc biệt?
Thuế quan mà ông Trump gọi là “thuế Ngày Giải phóng” ban đầu được công bố từ tháng Tư, dự kiến áp dụng từ ngày 9/4 nhưng đã bị trì hoãn hai lần, hiện ấn định sẽ có hiệu lực vào 1/8. Một số mức thuế đã được điều chỉnh sau các cuộc đàm phán với các đối tác thương mại lớn.
Điểm nổi bật của chính sách này là phạm vi áp dụng rộng khắp, nhắm vào nhiều quốc gia và lĩnh vực hàng hóa. Đây là phần tiếp theo trong chuỗi biện pháp của ông Trump nhằm “bảo vệ kinh tế Mỹ” mà không cần Quốc hội thông qua.
Với việc các mức thuế sắp có hiệu lực, các doanh nghiệp, nhà đầu tư và người tiêu dùng đều đang chờ đợi phán quyết của tòa để biết liệu họ có cần chuẩn bị cho một làn sóng chi phí tăng vọt hay không.
Nếu thua kiện, ông Trump có còn đường lui?
Dù kết quả của phiên tòa phúc thẩm thế nào, giới chuyên gia đều nhận định rằng vụ việc gần như chắc chắn sẽ được đưa lên Tòa án Tối cao Hoa Kỳ. Tuy nhiên, với lịch làm việc bắt đầu từ tháng 10 của tòa này, tranh cãi có thể kéo dài đến năm sau.
Luật sư Ilya Somin – người đại diện nhóm doanh nghiệp phản đối thuế quan – cho rằng một phán quyết của Tòa Tối cao hồi tháng Sáu đã tạo tiền lệ ủng hộ phe ông. Trong vụ đó, tòa khẳng định Quốc hội có thể ủy quyền cho cơ quan hành pháp thu phí, nhưng cần rõ ràng về giới hạn và mục tiêu.
Nếu Tòa án Tối cao không kịp giải quyết, các mức thuế vẫn có thể gây ảnh hưởng sâu rộng đến nền kinh tế trong thời gian chờ xử lý.
Trong trường hợp không thể bảo vệ các mức thuế theo luật IEEPA, chính quyền ông Trump vẫn còn nhiều lựa chọn pháp lý khác. Một trong số đó là Điều 301 của Đạo luật Thương mại năm 1974, cho phép Tổng thống áp thuế nếu phát hiện nước ngoài vi phạm hiệp định thương mại.
Ngoài ra còn có Điều 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại 1962 và Điều 338 của Đạo luật Thuế quan 1930, đều cho phép áp thuế nếu có mối đe dọa đến an ninh hoặc lợi ích kinh tế quốc gia.
Tuy nhiên, bất kỳ phương án thay thế nào cũng khó tránh khỏi các vụ kiện tụng mới, khiến hành động của chính quyền có thể bị đình trệ hoặc vô hiệu hóa.
Không chỉ dừng lại ở phiên tòa ngày 1/8, một vụ kiện khác của hai công ty sản xuất đồ chơi cũng sẽ được xét xử vào ngày 30/9 tại tòa phúc thẩm Washington. Đây là một phần trong làn sóng phản đối các mức thuế từ giới kinh doanh.
Các doanh nghiệp cho rằng chính sách thuế này không chỉ gây thiệt hại tài chính mà còn tạo nên môi trường kinh doanh bất ổn định. Họ đang kêu gọi chính quyền và tòa án làm rõ giới hạn quyền lực của Tổng thống trong lĩnh vực thuế quan.
Trong khi đó, chính quyền ông Trump vẫn thể hiện quyết tâm theo đuổi các biện pháp bảo hộ, bất chấp tranh cãi pháp lý.
