Lãnh đạo quốc phòng Nhật Bản mới đây đã rà soát các kế hoạch ngân sách và tiến độ phát triển của Chương trình Máy bay Chiến đấu Toàn cầu (Global Combat Air Programme – GCAP), dự án tiêm kích thế hệ mới hợp tác cùng Vương quốc Anh và Italy.
Đây là bước đi quan trọng giúp Nhật Bản xây dựng năng lực giành quyền kiểm soát trên không tại Tây Thái Bình Dương, đồng thời từng bước giảm sự phụ thuộc vào các lộ trình phát triển máy bay chiến đấu chỉ dựa vào Mỹ.
Theo thông tin từ Bộ Quốc phòng Nhật Bản, ngày 26/12, Thứ trưởng Quốc phòng Masahisa Miyazaki đã chủ trì Phiên họp lần thứ 11 của Ủy ban Thúc đẩy Phát triển Hệ thống Tiêm kích Thế hệ mới, lắng nghe báo cáo về ngân sách FY2026 và tiến độ phát triển tiêm kích thế hệ mới, cùng với việc rà soát các máy bay không người lái dự kiến hoạt động phối hợp trực tiếp với loại tiêm kích này.
Tokyo tái khẳng định mốc thời gian 2035 cho việc đưa máy bay đầu tiên vào biên chế, mốc này chi phối cả nhịp độ công nghiệp lẫn các ưu tiên giảm thiểu rủi ro kỹ thuật trong toàn bộ chương trình.
GCAP được thiết kế xoay quanh khả năng tàng hình, hiệu suất siêu thanh và hệ thống nhiệm vụ tích hợp coi dữ liệu là vũ khí chủ đạo. Các bản thuyết trình của Anh nhấn mạnh radar thế hệ mới có thể tạo ra lượng thông tin hơn 10.000 lần so với hệ thống hiện nay, cho thấy GCAP đang tích hợp mạnh mẽ hợp nhất cảm biến và tác chiến điện tử, giúp radar vừa hỗ trợ tìm kiếm, chỉ thị mục tiêu, gây nhiễu, thông tin liên lạc, vừa làm khó đối phương xác định vị trí thụ động.
GCAP được thiết kế như một “hệ thống của các hệ thống”, kết hợp tiêm kích tàng hình có người lái với máy bay không người lái hợp tác, mở rộng khả năng trinh sát, mang thêm vũ khí hoặc chấp nhận rủi ro trong những giờ đầu xung đột cường độ cao. Kiến trúc khoang vũ khí mang tính mở cho phép Nhật Bản linh hoạt huy động kho vũ khí liên minh và điều chỉnh cấu hình khi áp lực chi phí thay đổi.
Hệ thống động cơ đang nổi lên như yếu tố quyết định, với quan hệ đối tác tích hợp toàn diện giữa Rolls-Royce, Avio Aero và IHI Nhật Bản, dựa trên nguyên mẫu động cơ mới và mô hình liên doanh duy nhất phù hợp với nhà thầu công nghiệp chính. Thiết kế khung máy bay cơ bản song song với kỹ thuật động cơ chi tiết, hướng tới bay thử lần đầu khoảng năm 2030.
GCAP được điều hành bởi Edgewing, liên doanh giữa BAE Systems, Leonardo và Japan Aircraft Industrial Enhancement Co. Ltd., với vai trò cơ quan thiết kế chủ đạo phát triển nền tảng này vượt sau năm 2070. Mức độ trưởng thành này vượt trội so với nỗ lực FCAS của châu Âu, vốn vẫn gặp mâu thuẫn chính trị và công nghiệp. Trong khi đó, NGAD của Mỹ tối ưu hóa cho quy mô và nhiệm vụ nội địa, còn GCAP ưu tiên khả năng tương tác và xuất khẩu theo liên minh.
Đối với Nhật Bản, GCAP mang lại tiêm kích tàng hình, thống trị mạng lưới, chỉ huy đồng đội không người lái, tích hợp vũ khí đồng minh, đồng thời bảo lưu quyền nâng cấp cảm biến, phần mềm nhiệm vụ và tác chiến điện tử nội địa. Nhật Bản cũng nới lỏng hạn chế xuất khẩu, cho phép bán tiêm kích phát triển chung ra nước ngoài cho các đối tác được phê duyệt, cải thiện hiệu quả sản xuất và khả năng bền vững lâu dài. Thử thách còn lại là duy trì ổn định chuyển giao công nghệ và phân chia công việc ba bên dưới áp lực tiến độ, vấn đề đã được bàn luận tại châu Âu.
