Tu viện Sümela ở tỉnh Trabzon, Thổ Nhĩ Kỳ, được coi là một trong những công trình kiến trúc tôn giáo kỳ vĩ nhất thế giới.
Được thành lập năm 386 dưới thời trị vì của hoàng đế La Mã Theodosius I, tu viện này được xây dựng vào trên một vách núi đá dựng đứng ở thung lũng Altmdere, trên độ cao 1.200m so với mực nước biển..
Trong quá trình lịch sử lâu dài của mình, tu viện bị hư hại nhiều lần và đã được các vị hoàng đế khác nhau cho khôi phục.
Tu viện đạt tới hình dạng hiện tại của nó vào thế kỷ 13 sau khi trở nên nổi tiếng dưới thời trị vì của Alexios III - hoàng đế của vương quốc Byzantine.
Trong nhiều thế kỷ, Sumela là một trung tâm tôn giáo quan trọng của cộng đồng Chính Thống giáo Hi Lạp.
Trong thời kỳ thịnh vượng, đã tồn tại cả một thị trấn quanh tu viện.
Tuy nhiên, sau cuộc Chiến tranh thế giới thứ nhất, người Hi Lạp ở khu vực này đã phải rời đi do sự trao đổi dân số giữa Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ.
Kể từ đó, tu viện đã bị bỏ hoang trong nhiều thập niên.
Ngày nay, tu viện đã được phục hồi một phần để làm viện bảo tàng phục vụ nhu cầu du lịch.
