Ngày 28/9, Hãng tin TASS dẫn lời Giám đốc truyền thông Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia (ZNPP), bà Evgenia Yashina cho biết, Quân đội Ukraine đã tiến hành nhiều cuộc tấn công vào khu vực nhà máy, tạo ra mối đe dọa thảm họa hạt nhân. Thông tin này một lần nữa khiến dư luận quốc tế lo ngại về rủi ro khủng khiếp từ cuộc xung đột Nga - Ukraine.
“Tình hình an ninh tại Zaporizhzhia vẫn vô cùng căng thẳng. Nhà máy thường xuyên trở thành mục tiêu pháo kích và chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể dẫn tới hậu quả nghiêm trọng với quy mô khó lường”, bà Yashina nhấn mạnh. Theo bà, những gì đang diễn ra không chỉ đe dọa sự an toàn của khu vực mà còn tiềm ẩn nguy cơ lan rộng ra ngoài biên giới.
Yashina cũng lưu ý rằng so với năm 2022, các cuộc tấn công gần đây mang tính chọn mục tiêu rõ ràng hơn, dù mức độ nguy hiểm không hề giảm. “Mục tiêu vẫn như cũ: làm gián đoạn hoạt động của nhà máy và tạo ra một mối đe dọa mang tính thảm họa”, bà nói thêm.
Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia bên bờ sông Dnipro là cơ sở hạt nhân lớn nhất châu Âu với sáu lò phản ứng. Từ năm 2022, khi rơi vào tay Nga nhưng nằm sát tiền tuyến, nơi đây liên tục hứng pháo kích, khiến mỗi vụ tấn công đều tiềm ẩn nguy cơ thảm họa.
Các chuyên gia nhận định, rủi ro lớn nhất với ZNPP không chỉ nằm ở nguy cơ pháo kích trúng lò phản ứng, mà còn ở việc làm hỏng hệ thống làm mát, kho nhiên liệu đã qua sử dụng hay các đường dây điện. Chỉ cần mất điện kéo dài, các lò phản ứng có thể mất khả năng tự hạ nhiệt - kịch bản có thể dẫn tới thảm họa tương tự Fukushima.
Nga cáo buộc Ukraine cố tình pháo kích ZNPP nhằm gây sức ép và “tạo ra mối đe dọa hạt nhân”. Ngược lại, Kiev nhiều lần bác bỏ, tố Nga biến nhà máy thành căn cứ quân sự với binh sĩ và khí tài. Sự đối nghịch này khiến trách nhiệm bảo đảm an toàn hạt nhân trở thành tâm điểm tranh cãi gay gắt giữa hai bên.
Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) nhiều lần cảnh báo về sự mong manh của tình hình tại ZNPP. Dù duy trì nhóm thanh sát viên thường trực, IAEA thừa nhận họ không có đủ thẩm quyền để ngăn chặn các hành động quân sự.
Thực tế, kể từ khi xung đột bùng nổ, ZNPP đã nhiều lần phải ngừng hoạt động khẩn cấp. Tháng 8/2022, toàn bộ nhà máy từng mất kết nối với lưới điện quốc gia trong nhiều giờ, tạo ra tình huống cực kỳ nguy hiểm. Những sự cố như vậy cho thấy chỉ một đợt pháo kích trúng hạ tầng phụ trợ cũng có thể kích hoạt chuỗi rủi ro nghiêm trọng, đe dọa an toàn toàn khu vực.
Giới quan sát cho rằng các đòn tấn công quanh ZNPP mang tính chiến lược hơn là tác chiến thuần túy. Chúng vừa gây áp lực lên Nga, vừa khơi dậy lo ngại quốc tế, buộc Moscow phải phân tán nguồn lực bảo vệ. Đây được xem như một đòn chiến tranh tâm lý - chính trị.
Các chuyên gia an ninh cảnh báo, bất kỳ bên nào để ZNPP rơi vào khủng hoảng đều sẽ phải gánh hậu quả nặng nề. Một sự cố hạt nhân không chỉ tác động tới Nga và Ukraine, mà còn có nguy cơ lan rộng khắp châu Âu, với kịch bản rò rỉ phóng xạ vượt ngoài tầm kiểm soát.
Khi chiến sự chưa hạ nhiệt, nguy cơ leo thang quanh ZNPP vẫn hiện hữu. Nga tuyên bố tăng cường phòng không và lực lượng bảo vệ, trong khi Ukraine khẳng định sẽ chiến đấu đến cùng để giành lại lãnh thổ. Hai lập trường đối nghịch khiến viễn cảnh an toàn hạt nhân trở nên mong manh hơn bao giờ hết.
Giới phân tích quốc tế nhận định tình hình tại ZNPP không chỉ là thách thức quân sự, mà còn là phép thử đối với an ninh toàn cầu. Nếu thiếu cơ chế giám sát hiệu quả và một thỏa thuận ngừng bắn quanh khu vực, nguy cơ thảm họa hạt nhân hoàn toàn có thể xảy ra. Câu hỏi đặt ra: liệu các bên có kịp hành động để ngăn chặn một bi kịch ngoài ý muốn?
