Tây Thi vốn tên là Thi Di Quang, là con một người thôn nữ họ Thi, nàng dệt vải ở núi Trữ La, Gia Lãm (nay là Chư Kỵ), thuộc nước Việt thời Xuân Thu.
Tây Thi là mỹ nhân có ngũ quan đoan chính, phấn diện đào hoa, tướng mạo hơn người ngay cả khi không trang điểm. Vì gia cảnh khó khăn, quanh năm suốt tháng nàng phải mặc xiêm y bằng vải bố, công việc hàng ngày là ra bờ suối Hoán Sa khê để giặt quần áo cùng dân trong làng.
Nếu Tây Thi dành cả cuộc đời sống bình thường như vậy, có lẽ nàng sẽ không phải chịu tiếng xấu muôn đời. Nhưng có lẽ số trời định sẵn thân phận của đại mỹ nhân này sinh ra đã liên quan tới chính trị.
Khi chiến tranh nổ ra giữa nước Việt và nước Ngô, Việt vương Câu Tiễn đã bị vua Ngô đánh bại và bắt làm con tin. Việt vương đã nghe theo lời hiến kế của đại phu Văn Chủng, sử dụng mỹ nhân kế để mê hoặc Ngô vương, từng bước phục thù.
Tây Thi được tuyển chọn trong số các mỹ nhân do Phạm Lãi chuẩn bị gửi sang nước Ngô. Nàng ta xuất hiện và lập tức khiến Ngô vương Phù Sai mê đắm.
Tây Thi thành công trong việc quyến rũ Ngô vương, khiến ông bỏ bê triều chính, thậm chí còn bất chấp lời can gián của Tướng quốc Ngũ Tử Tư, thả Câu Tiễn về nước. Về sau Câu Tiễn dấy binh đánh bại Ngô quốc.
Nếu thuyết truyền lại đúng như vậy, thì Tây Thi quả đúng là một hồng nhan họa quốc. Ngô quốc vốn không có ân oán với người đẹp, nhưng lại vì đại mỹ nhân này mà bị diệt vong. Phù Sai say mê yêu chiều Tây Thi, nhưng lại bị chính người mình yêu hại chết.
Tuy nhiên, khi ngôi mộ của Phạm Lãi được khai quật ở Giang Tô vào năm 2014, thì sự thật khó tin về Tây Thi đã được hé mở. Rốt cuộc, chúng ta đã thật sự hiểu sai về bà trong suốt 2.000 năm qua ư?
Bên trong ngôi mộ của Phạm Lãi, các nhà khảo cổ đã tìm thấy một số ống tre. Theo nội dung ghi chép trên ống tre có thể hiểu rằng, Phạm Lãi và Tây Thi có tư thông, họ còn có con chung là Ngôn Nhi Đình. Phạm Lãi đã dùng con làm con tin và ép buộc Tây Thi đến nước Ngô làm gián điệp. Vì bảo vệ con nên nàng không thể không làm việc này.
Hóa ra, lý do Tây Thi sang nước Ngô là bởi vì con của nàng đã bị bắt, nàng chỉ có thể chọn cách hi sinh bản thân để bảo vệ tính mạng của con. Nếu đúng là như vậy thì quả thực đại mỹ nhân Tây Thi đã phải gánh chịu nỗi oan suốt 2000 năm qua.
Hơn nữa, từ bức thư này, hậu thế có thể thấy được đại mỹ nhân Tây Thi thực sự là gián điệp của nước Việt cài vào bên cạnh Ngô Vương và việc nước Ngô bị diệt vong có liên quan đến nàng.
Dù vậy, định kiến "hồng nhan họa quốc" mà người đời dùng để nói về nàng có lẽ cũng không hoàn toàn là đúng.
