Là cá nhưng vừa biết chạy nhảy lại có thể leo cây cực nhanh, đó chính là những đặc điểm thú vị của cá thòi lòi - một loài cá xấu xí rất phổ biến tại Việt Nam.
Sở hữu những đặc điểm kỳ lạ về vẻ ngoài và đặc tính, cá thòi lòi được Tổ chức Sinh vật thế giới xếp vào 1 trong 6 con vật ''kỳ lạ nhất hành tinh'', cùng với cá cóc, chó chăn cừu hung, heo vòi, thỏ Angora và khỉ hoàng đế.
Cá thòi lòi sinh sống chủ yếu dưới tán rừng ngập mặn ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương, tại Việt Nam loài dị cá này phổ biến ở bãi bồi Mũi Cà Mau.
Cá thòi lòi thô ráp, xấu xí, có đôi mắt lồi ra như được gắn 2 hòn bi trên đỉnh đầu. Cái tên gọi ''thòi lòi'' có lẽ cũng bắt nguồn từ chính đôi mắt lồi quá cỡ của nó.
Khác biệt so với đa phần loài cá, thòi lòi sinh sống được cả ở vùng nước mặn, nước lợ, thở bằng cả phổi và mang. Chúng trú ẩn dưới hang sâu ngập nước, bơi lội dưới sông, di chuyển trên bùn, chạy nhảy và kiếm mồi trên cạn.
Cơ thể của chúng có thể trữ nước trong mang để hô hấp khi lên cạn, trao đổi khí qua da như ếch. Chúng thở bằng cách giữ nước trong miệng và khoang mang và ở trên cạn cho đến khi nước trong miệng bị khử hết oxy.
Hai vây trước làm nhiệm vụ của một ''đôi tay'' chắc khỏe và khéo léo giúp cá thòi lòi có thể đi bộ hay chạy như những loài trên cạn.
Chính những cấu tạo đặc biệt của cơ thể mà loài dị cá này còn có khả năng leo trèo trên cây và nhảy từ cành này sang cành khác một cách rất điêu luyện.
Thông thường cá thường nằm vất vưởng để ''dạo chơi'' trên những rễ cây nhưng khi có tiếng động là nó tỏm xuống sông bơi, lặn hoặc nhảy tung tăng trên mặt nước.
Bởi vậy loài cá này còn được biết với điệu nhảy vô cùng thú vị và yêu đời thế này.
Cá thòi lòi rất tinh ranh và nhanh nhẹn trong việc trốn thoát trước sự tấn công của kẻ thù. Thông thường, khi nước ròng thì cá thòi lòi chui vào hang trú ẩn và nước lớn thì ra ngoài kiếm ăn.
Có vẻ ngoài thô ráp, xấu xí, ngoài khả năng bơi lội,chạy trên cạn và leo cây, cá thòi lòi còn là một đặc sản không thể bỏ qua khi đến vùng ngập mặn.
Để bắt cá thòi lòi, ngư dân vùng Đất Mũi Cà Mau thường thụt hang (đào hang) hay cắm câu vào ban ngày, soi đèn vào ban đêm. Cá thòi lòi khi bị soi đèn vào mắt sẽ bất động nên rất dễ bắt.
Thịt của cá thòi lòi thơm ngon, khác hẳn những loài cá sống trong môi trường sình lầy khác, thường được chế biến thành các món như nướng lào, nướng muối ớt, kho tiêu, nấu lẩu chua, chiên xù…
