Được tìm thấy ở các sinh cảnh đầm lầy, rừng ven sông và rừng ngập mặn của lưu vực sông Amazon và Orinoco ở Nam Mỹ, gà móng hay hoatzin (Opisthocomus hoazin) được coi là loài chim bí ẩn bậc nhất thế giới. Ảnh: eBird.
Về ngoại hình, gà móng trưởng thành có kích thước bằng con gà lôi, dài khoảng 65 cm, có cổ dài và đầu nhỏ. Chúng có khuôn mặt màu xanh lam không có lông với đôi mắt màu hạt dẻ, trên đỉnh đầu có một cái mào lông tua tủa. Ảnh: Wikipedia.
Mặt trên thân gà móng có màu xám đen, mặt dưới thân màu sáng, các lông bay phía ngoài của cánh có màu nâu, cái đuôi dài màu xám có phần chót màu trắng. Ảnh: BBC Wildlife Magazine.
Đặc điểm giải phẫu học đáng chú ý nhất của gà móng là các con non có hai móng vuốt trên mỗi cánh. Ngay khi mới nở, chúng có thể sử dụng những móng vuốt này và bàn chân lớn của mình để bò quanh cành cây. Ảnh: Science.
Khi những kẻ săn mồi như diều hâu đen lớn tấn công khu vực làm tổ, những con gà móng trưởng thành sẽ bay ồn ào xung quanh để đánh lạc hướng kẻ săn mồi, trong khi con non rời khỏi tổ và ẩn mình trong những bụi cây. Ảnh: National Parks.
Nếu bị phát hiện, chúng sẽ lao xuống nước và bơi dưới mặt nước để trốn thoát, sau đó sử dụng đôi cánh có móng của mình để trèo trở lại tổ an toàn. Ảnh: BBC.
Những chiếc móng trên cánh của gà móng non có sự tương đồng đáng kể với Archaeopteryx, loài chim cổ xưa chỉ còn được biết đến qua các hóa thạch. Vì vậy, có thể gà móng mang đặc điểm kế thừa từ những tổ tiên tồn tại vào thời khủng long. Ảnh: Wikipedia.
Tuy nhiên, cũng có giả thuyết cho rằng móng vuốt của gà móng có nguồn gốc gần đây hơn và có thể là sự tiến hóa từ nhu cầu thường xuyên rời tổ và trèo lên dây leo và cây cối rậm rạp của chim non. Ảnh: Fine Art America.
Năm 2015, một nghiên cứu di truyền học chỉ ra rằng gà móng là thành viên cuối cùng còn sót lại của dòng chim cổ xưa phân nhánh theo hướng riêng cách đây 64 triệu năm, ngay sau sự kiện tuyệt chủng hàng loạt của khủng long. Ảnh: eBird.
Vị trí phân loại của gà móng ngày nay vẫn là một chủ đề tranh cái giữa các chuyên gia. Theo các tài liệu chính thức, chúng được xếp vào bộ Opisthocomiformes và là loài duy nhất thuộc bộ này. Họ hàng gần nhất của gà móng có thể là bộ Gà hoặc bộ Cu cu. Ảnh: Wiktionary.
Trong tự nhiên, gà móng sống thành đàn và làm tổ theo đàn nhỏ. Thức ăn của chúng chủ yếu là lá cây (đôi khi ăn cả hoa và quả) của những cây mọc trong môi trường đầm lầy và ven sông nơi chúng sinh sống. Ảnh: eBird.
Hệ thống tiêu hóa của gá móng độc nhất vô nhị trong các loài chim. Chúng lưu trữ các vi khuẩn đặc biệt ở phần trước của ruột để phân hủy và lên men nguyên liệu thực vật mà chúng nuốt vào, giống như các loài gia súc và động vật nhai lại. Ảnh: ASM Journals - American Society for Microbiology.
Loài chim này sinh sản trong mùa mưa, với thời điểm chính xác thay đổi tùy theo khu vực phân bố. Chúng thường đẻ hai hoặc ba quả trứng trong một cái tổ hình que trên cây treo trên mặt nước. Ảnh: Wikipedia.
Là một loài chim ồn ào, gà móng tạo ra nhiều loại tiếng kêu khàn khàn, bao gồm những tiếng rên rỉ, tiếng ộp ộp, tiếng rít, càu nhàu... Các tiếng kêu này thường gắn liền với chuyển động của cơ thể, chẳng hạn như xòe cánh. Ảnh: Sci.news.
Ở Brazil, người dân bản địa đôi khi thu thập trứng gà móng để làm thức ăn. Chim trưởng thành thỉnh thoảng bị săn bắt, dù thịt gà móng được cho là có mùi vị khó chịu. Ở Guyana, gà móng là biểu tượng quốc gia. Ảnh: eBird.
Hiện tại, gà móng vẫn còn khá phổ biến trong phần lớn phạm vi phân bố, nhưng dân số của chúng có nguy cơ suy giảm do mất môi trường sống, mà chủ yếu là do nạn phá rừng ở Amazon. Ảnh: eBird.
