Sinh năm 1957 trong một gia đình nho học tại xã Hải Lộc, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định, nhưng quê gốc của GS.TS.AHLĐ Nguyễn Anh Trí lại là xã Liên Minh, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh – một vùng quê giàu truyền thống hiếu học, nơi hun đúc nên nhiều nhân tài cho đất nước. Những năm tháng tuổi thơ ông trải qua gắn với khói lửa chiến tranh, với tiếng máy bay rít trên đầu, với ruộng đồng nứt nẻ giữa nắng Lào gió cát. Chính khung cảnh ấy đã bồi đắp trong ông tinh thần chịu thương chịu khó, sự dấn thân không ngại gian nan – những phẩm chất đi theo ông suốt cả cuộc đời làm nghề và làm người.
Khởi đầu từ sự lựa chọn không ai chọn
Sau khi tốt nghiệp Đại học Y Hà Nội, Nguyễn Anh Trí chọn một con đường ít người dấn bước: chuyên ngành huyết học – truyền máu. Khi ấy, lĩnh vực này còn rất xa lạ, thiếu thốn đủ bề và đòi hỏi không ít hy sinh. Nhưng ông không chọn ngành nghề vì sự dễ dàng. Bằng trực giác của một người thầy thuốc và tầm nhìn của một nhà khoa học, ông nhìn thấy sứ mệnh lớn lao của máu – thứ tài nguyên đặc biệt gắn liền với sự sống. Từ lựa chọn tưởng chừng đơn độc ấy, ông đã mở ra cả một hành trình kiến tạo đầy gian khó nhưng rực rỡ cho ngành huyết học – truyền máu Việt Nam.
 |
| GS.TS.AHLĐ Nguyễn Anh Trí chia tay Viện Huyết học và Truyền máu Trung ương trong niềm xúc động, tiếc nuối của nhiều cán bộ, nhân viên |
Dưới sự lãnh đạo của ông, Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương không ngừng phát triển. Ông là người đặt nền móng cho hệ thống truyền máu an toàn, ngân hàng máu quốc gia, và đặc biệt là người khai sinh ra những phong trào mang tính đột phá: Lễ hội Xuân Hồng, Hành trình Đỏ – chiến dịch vận động hiến máu xuyên Việt đầy tính nhân văn, góp phần thay đổi tư duy xã hội về hiến máu tự nguyện.
Với những thành tựu này, ông được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới và Thầy thuốc Nhân dân – sự ghi nhận xứng đáng cho một người suốt đời sống vì người khác.
Người đại biểu của dân, luôn lắng nghe và hành động
Sau khi nghỉ hưu năm 2017, thay vì nghỉ ngơi, ông lại tiếp tục dấn thân với vai trò Đại biểu Quốc hội khóa XIV và XV. Tại nghị trường, ông không chỉ phát biểu mạnh mẽ về các vấn đề y tế mà còn thể hiện tầm nhìn sâu rộng trong giáo dục, văn hóa, quy hoạch và phát triển con người.
 |
| Đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí phát biểu tại Nghị trường. Ảnh Cổng Thông tin điện tử Quốc Hội |
Với cách tiếp cận đầy tâm huyết và trách nhiệm, ông luôn dành thời gian gặp gỡ, lắng nghe cử tri, viết thư tay phản ánh từng bức xúc đến cơ quan chức năng, theo dõi đến tận cùng từng vụ việc. Dù là bác sĩ hay đại biểu nhân dân, ông luôn hướng về con người – với sự trân trọng, lắng nghe và sẻ chia.
MEDDOM – một “ký ức sống” về các nhà khoa học Việt
Một trong những đóng góp lặng thầm nhưng sâu sắc của ông là việc sáng lập Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam (MEDDOM) từ năm 2008. Trong bối cảnh di sản tri thức và lịch sử ngành khoa học chưa được quan tâm đúng mức, ông đã chủ động thực hiện hàng nghìn cuộc gặp, phỏng vấn, sưu tầm tư liệu quý từ các nhà khoa học lão thành – nhiều người trong số họ đã bước sang tuổi xế chiều.
 |
| Công viên Di sản các nhà khoa học Việt Nam do GS.TS.AHLĐ Nguyễn Anh Trí sáng lập |
Từ một ý tưởng táo bạo, MEDDOM nay đã trở thành một kho tư liệu sống đồ sộ, với hàng triệu trang tài liệu, hiện vật, bức thư, nhật ký, bản thảo… không chỉ lưu giữ lịch sử khoa học Việt Nam mà còn kể lại câu chuyện của những con người lặng thầm nhưng vĩ đại. Nối dài ước mơ ấy là Công viên Di sản các nhà khoa học tại Hòa Bình – một không gian vừa giáo dục, vừa tri ân.
Người nghệ sĩ của đời sống
Ở ông, người ta không chỉ thấy dáng dấp một nhà khoa học hay nhà quản lý, mà còn nhận ra tâm hồn thi sĩ sâu lắng. Thơ, truyện ký, nhạc – với ông không chỉ là sở thích mà là cách giãi bày, sẻ chia, lưu giữ những rung động nhân sinh. Ông đã sáng tác hơn 300 bài thơ, xuất bản 4 tập thơ, và 3 đêm nhạc lớn mang tên mình – nơi ông viết về mẹ, về quê hương, về đồng đội, về thân phận con người trong thời cuộc.
 |
| GS.TS. AHLĐ Nguyễn Anh Trí trong đêm nhạc Tổ Quốc - thể hiện những ca khúc do ông sáng tác |
Những ca từ mộc mạc, chân thành ấy không mang màu kỹ thuật, mà giàu cảm xúc và chan chứa lòng người. Trong lời thơ của ông, người đọc có thể cảm nhận một bác sĩ từng nắm lấy tay bệnh nhân trong những giờ phút sinh tử, một đại biểu Quốc hội trăn trở vì nhân dân, một người con luôn hướng về gốc gác quê hương.
Một đời sống đẹp, một tâm hồn lớn
 |
| GS.TS. AHLĐ Nguyễn Anh Trí trong buổi giao ban cuối cùng tại Viện Huyết học và Truyền máu Trung ương |
GS.TS.AHLĐ Nguyễn Anh Trí là một trong những nhân vật đặc biệt hiếm hoi dung hòa được cả trí tuệ – trái tim – hành động. Một đời sống tận hiến, kiên cường nhưng vô cùng gần gũi. Ông không tạo ra những điều kỳ vĩ trong tưởng tượng, mà tạo ra những giải pháp thiết thực cho đời sống, những mô hình mang tính lan tỏa, và những di sản văn hóa – tri thức có giá trị lâu dài cho tương lai.
Khi được hỏi điều gì khiến ông hạnh phúc nhất trong cuộc đời mình, ông chỉ cười hiền và nói:
“Tôi thấy mình thật may mắn vì được làm điều mình tin, sống đúng với mình và cống hiến cho đất nước này.”
Mời quý độc giả đón xem một vài hình ảnh về Công viên Di sản các nhà khoa học Việt Nam (MEDDOM) tại Cao Phong, Hòa Bình và những tâm sự của GS.TS.AHLĐ Nguyễn Anh Trí khi sáng lập ra đơn vị này.
