Khi được hỏi về những chặng đường sự nghiệp của mình, nhà báo Hà Đăng thường dí dỏm tóm tắt bằng "5 cái hai": hai nhiệm kỳ Trung ương khóa 6 và 7; hai khóa đại biểu Quốc hội khóa 8 và 9; Tổng Biên tập Báo Nhân Dân và Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản; Trưởng Ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương và Trưởng Ban Chỉ đạo xây dựng bản thảo Văn kiện Đảng toàn tập; cùng với đó là hai lần làm Trợ lý Tổng Bí thư, cho Tổng Bí thư Lê Duẩn và Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh.

Trò chuyện với Tri thức và Cuộc sống, nhà báo lão thành Hà Đăng cho biết, cơ duyên đến với nghề báo của ông bắt đầu từ những trăn trở với thời cuộc. Năm 1947, ở tuổi 18, vừa được kết nạp Đảng, ông đã có bài viết đầu tay "Tâm sự đồng bạc trong két sắt" đăng trên Báo Phấn đấu (tiền thân của Báo Phú Yên). Bài báo kể về câu chuyện đối lập giữa những người dân nghèo sẵn sàng gom góp từng đồng ủng hộ kháng chiến và những kẻ giàu có keo kiệt cất giữ tiền bạc.

“Chính bài báo đầu tay về tâm sự của đồng bạc trong két sắt gắn bó đời tôi với nghề báo sau này”, ông chia sẻ.

Nhà báo Hà Đăng cho hay, báo chí cách mạng Việt Nam, ngay từ khi ra đời, đã được xác định là một mặt trận, và người làm báo chính là chiến sĩ trên mặt trận ấy. "Mục tiêu cốt lõi của việc làm báo là để chiến đấu cho thắng lợi của cách mạng, vì độc lập, tự do của dân tộc, vì lợi ích của đất nước và nhân dân”, ông khẳng định. Trong cuộc chiến đấu đó, cây bút chính là vũ khí sắc bén. Người làm báo cách mạng mang sứ mệnh tiên phong, đi đầu trong cuộc đấu tranh của Nhân dân, làm tròn trách nhiệm với đất nước, chứ không phải vì lợi ích riêng của nhà báo.

Ngay từ khi Bác Hồ sáng lập báo Thanh Niên năm 1925, vai trò này đã được định hình. Dù bối cảnh thay đổi, quan điểm về báo chí là một mặt trận, người làm báo là chiến sĩ, vẫn giữ nguyên giá trị.

"Làm báo là cốt để chiến đấu cho cái thắng lợi của cách mạng. Mục đích là nêu rõ ý chí của Nhân dân, giành độc lập tự do, và sau này là tiến lên một xã hội mới – xã hội chủ nghĩa, mang lại quyền lợi cho mọi công dân”, ông nhấn mạnh.

Theo nhà báo Hà Đăng, để hoàn thành sứ mệnh, yếu tố tiên quyết đối với người làm báo cách mạng chính là đạo đức cách mạng và tư tưởng cách mạng. "Có đạo đức cách mạng thì mới có thể làm cách mạng được," ông nhấn mạnh. Việc tu dưỡng đạo đức là nền tảng để nhà báo có thể viết nên những tác phẩm hay, có giá trị, phục vụ sự nghiệp chung. Ông chia sẻ, để có được đạo đức cách mạng, không phải là chuyện đơn giản, và nếu không có đạo đức cách mạng, khó có thể có những bài báo hay, lay động lòng người.

Những bài học làm nghề mà ông đúc kết được rất nhiều. Bài học đầu tiên khi về Báo Nhân Dân là ý thức tổ chức kỷ luật, bởi làm báo Đảng không phải vì sở thích hay tham vọng cá nhân. Tiếp theo là bài học về sự học tập không ngừng, từ sách vở, thực tế công tác, từ thầy cô và bạn bè. Tự học và tự rèn luyện là một quá trình gian khổ, ai chủ quan, tự mãn sẽ không thể tiến bộ, thậm chí ngòi bút sẽ cùn dần.

Nhà báo Hà Đăng cho hay, quan niệm về con đường đến với nghề báo khá đa dạng: có ý kiến cho rằng cần đào tạo bài bản, trong khi người khác lại nhấn mạnh yếu tố năng khiếu và đam mê. Tuy nhiên, ông khẳng định, riêng với nghề báo, lòng say mê thôi là chưa đủ. Phải tôi luyện để có vốn tri thức, vốn sống; tri thức văn hóa, khoa học, tri thức từng trải. Phải luôn có cách nhìn đúng, nhìn thẳng, nói rõ sự thật; không đưa tin thất thiệt… Tài năng nào thì cũng phải lao động cật lực mới làm nên.

Chứng kiến và trực tiếp làm báo qua nhiều thập kỷ, nhà báo Hà Đăng nhận thấy sự khác biệt giữa làm báo thời trước và thời nay. Dù phương tiện, điều kiện tác nghiệp có nhiều thay đổi, người đọc cũng "xét nét" hơn, nhưng có một điểm chung căn bản: "Nhà báo phải thạo nghề, phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, có phẩm chất đạo đức tốt”.

Người làm báo cách mạng phải lấy lý tưởng độc lập, tự do, xây dựng chủ nghĩa xã hội làm kim chỉ nam. Để có những tác phẩm giá trị, người làm báo không thể "ngồi mà bịa được" mà phải "đi vào cuộc sống, đi vào cuộc chiến đấu của mình", xem xét thực tiễn để phản ánh, biểu dương cái tốt, phê phán cái xấu, góp phần đưa xã hội ngày càng tiến lên. Việc rèn luyện không ngừng để trở thành những thành viên tích cực, có đạo đức, có tư tưởng cách mạng, đóng góp vào sự phát triển của đất nước là yêu cầu tất yếu đối với mỗi nhà báo.

Trong bối cảnh hiện nay, khi đất nước bước vào kỷ nguyên mới của sự phát triển – "kỷ nguyên vươn mình lên của dân tộc" – báo chí phải thể hiện được tinh thần đó.

“Những áp lực của cuộc sống "cơm áo gạo tiền" có thể tác động đến người làm báo. Ông cho rằng, dù người làm báo cũng cần chiến đấu vì cuộc sống của mình, cần nhuận bút từ những bài viết hay để trang trải, nhưng nếu "làm báo vì đồng tiền" đơn thuần thì sự nghiệp báo chí khó thành công”, ông nhấn mạnh.