Vào giữa thế kỷ 20, khi cuộc chiến chống ma túy tại Mỹ còn trong giai đoạn sơ khai, một trong những mạng lưới buôn lậu heroin lớn nhất thế giới đã âm thầm phát triển mạnh mẽ, vận hành trơn tru qua nhiều năm mà không gặp cản trở đáng kể. Mạng lưới đó, sau này được FBI và Interpol gọi bằng cái tên “The French Connection” (Đường dây Pháp), là một cỗ máy khổng lồ vận chuyển heroin nguyên chất từ các cánh đồng thuốc phiện Trung Đông, qua các phòng thí nghiệm bí mật ở miền Nam nước Pháp, rồi tới tận đường phố Harlem ở New York.
French Connection – Liên minh tội phạm xuyên lục địa
Trung tâm của hệ thống này nằm ở Marseille, cảng biển nhộn nhịp phía Nam nước Pháp, nơi từ lâu đã nổi tiếng là địa bàn của các băng nhóm mafia gốc Corsica. Các băng nhóm này đã tận dụng mạng lưới cảng biển quốc tế để nhập nguyên liệu và xuất heroin ra khắp thế giới. Nhưng Marseille không chỉ là điểm trung chuyển, mà còn là nơi sản xuất ma túy quy mô lớn. Tại đây, nhiều phòng thí nghiệm bất hợp pháp được ngụy trang trong nhà kho, trang trại hoặc xưởng công nghiệp, do các nhà hóa học lành nghề – trong đó có những người từng phục vụ cho quân đội – điều chế heroin ở độ tinh khiết cao đến mức gần như chưa từng thấy vào thời điểm đó. Chất lượng siêu tinh khiết này là một trong những lý do khiến heroin Pháp có giá trị vượt trội trên thị trường Mỹ, đồng thời cũng làm gia tăng mức độ nghiện nặng trong cộng đồng sử dụng.
Thành phố Marseille từng là trung tâm của đường dây buôn lậu heroin lớn nhất thế giới. Ảnh: Fundación de Cultura Islámica.
Các ông trùm điều hành French Connection thường giữ vẻ ngoài lịch lãm, hòa nhã, sử dụng vỏ bọc của tầng lớp trung lưu và doanh nhân. Từ Marseille, heroin được đóng gói trong các thùng ô liu, máy móc công nghiệp, ô tô hoặc thậm chí là thiết bị âm thanh cao cấp, sau đó được vận chuyển đến Canada, rồi lặng lẽ thâm nhập vào New York qua các cảng lớn. Đầu mối tiếp nhận hàng ở Mỹ là các gia đình mafia Ý – đặc biệt là gia đình Lucchese và Gambino – những tổ chức điều hành mạng lưới phân phối ma túy, bảo kê và rửa tiền. Chính sự kết hợp giữa mafia Corsica và mafia Ý đã biến French Connection thành một “hệ thống hoàn hảo” – nơi sản xuất, vận chuyển, phân phối và che giấu đều được tổ chức như một doanh nghiệp toàn cầu.
Cuộc truy quét lịch sử và hệ lụy của một đường dây ma túy
Khu ổ chuột Harlem, Brooklyn hay Bronx ở New York những năm 1960–1970 bắt đầu chứng kiến làn sóng nghiện heroin lan nhanh, cùng vô số vụ cướp bóc, giết người và các tệ nạn xã hội. Phải đến khi các đặc vụ như Eddie Egan và Sonny Grosso của Sở Cảnh sát Thành phố New York quyết tâm theo đuổi vụ án bất chấp hiểm nguy, bức màn của French Connection mới bắt đầu rạn nứt. Các đặc vụ kỳ cựu đã lần theo các dấu vết nhỏ nhất, từ những tên nghiện lẻ tẻ, các tay giao hàng trung gian, cho đến những nhân vật tưởng như không liên quan – tất cả để lần ra đầu mối dẫn đến các container heroin cập cảng. Phương pháp điều tra truyền thống kết hợp với sự can đảm và tận tụy đã giúp họ vén màn một phần hệ thống, dù phải mất nhiều năm và không ít lần bị đe dọa tính mạng.
Bước ngoặt lớn xảy ra vào năm 1969, khi cảnh sát Mỹ phối hợp với Tổ chức Cảnh sát Hình sự Quốc tế Interpol và cơ quan chống ma túy Pháp triệt phá một trong những lô hàng heroin lớn nhất lịch sử – hơn 100kg – giấu trong xe hơi và hàng hóa công nghiệp, vận chuyển từ Marseille đến New York. Cuộc truy quét quy mô lớn diễn ra sau đó dẫn đến hàng trăm vụ bắt giữ ở Pháp, Ý, Canada và Mỹ. Nhiều đầu não quan trọng bị kết án, trong đó có cả những nhân vật tưởng như không thể động đến. Dư luận lúc bấy giờ rúng động khi phát hiện rằng heroin “Made in France” đã chiếm tới 80% thị trường ma túy Mỹ, ảnh hưởng đến hàng triệu người dân và gây ra một cuộc khủng hoảng y tế – xã hội nghiêm trọng.
Cảnh trong phim "The French Connection" năm 1971. Ảnh: IMDb.
Dù French Connection chính thức bị đánh sập vào đầu thập niên 1970, những hệ lụy của nó vẫn kéo dài suốt nhiều năm sau. Hệ thống này là tiền đề cho các tổ chức ma túy sau này học hỏi về cách vận hành xuyên quốc gia, cách rửa tiền, dùng bạo lực kết hợp với hối lộ, và cách tạo ra mạng lưới phân phối khép kín. Nó cũng khiến các chính phủ phương Tây nhận ra rằng cuộc chiến chống ma túy không thể chỉ diễn ra trong biên giới quốc gia, mà cần sự phối hợp quốc tế sâu rộng. Và trên hết, vụ án French Connection là minh chứng rõ ràng cho việc tội phạm có thể phát triển mạnh nếu các định chế chính trị và pháp luật tỏ ra lỏng lẻo hoặc dễ bị thao túng.
Năm 1971, vụ án này được Hollywood chuyển thể thành bộ phim "The French Connection", giành giải Oscar Phim hay nhất, với hình ảnh đặc vụ “Popeye” Doyle rượt đuổi ngoạn mục trên đường phố New York. Dù mang tính hư cấu hóa, bộ phim đã giúp vụ án trở thành một biểu tượng văn hóa, đồng thời khắc sâu vào trí nhớ công chúng về một thời kỳ mà heroin được vận chuyển bằng máy bay, tàu biển, xe hơi – và cả lòng tham không đáy của những người đứng sau đường dây ma quái xuyên đại dương ấy.
