Cá leo cây còn được gọi là cá thòi lòi hay cá lác ngoách là một thành viên thuộc họ cá bống trắng, được tìm thấy nhiều ở các vùng rừng ngập mặn thuộc khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam.
Đây là loài động vật lưỡng cư, có thể bò nhanh trên mặt đất, leo cây và di chuyển trên mặt nước với tốc độ khoảng 30km/h.
Chúng sống nhiều ở vùng đất ngập mặn, bùn lầy ven biển. Loài cá này có hình thù gần giống với cá bống sao nhưng da xù xì và hai mắt lồi to trên chóp đầu.
Chính vì đặc điểm nhận diện này nên dân gian mới đặt tên cho chúng là "cá bống thòi lòi". Điểm đặc biệt nhất của cá thòi lòi là khả năng thích nghi với môi trường sống trên cạn vượt trội so với những loài cá khác.
Không chỉ duy trì được khả năng hô hấp một thời gian dài, sau khi rời khỏi mặt nước, loài động vật này còn có thể đi, nhảy và thậm chí là treo cây một cách điêu luyện, nhờ vào cặp vây ngực đã được biệt hóa thành dạng chân.
Có thể nói, cá thòi lòi là một dạng chuyển tiếp giữa cá và lưỡng cư, mà chúng ta vẫn có thể bắt gặp ở thời điểm hiện tại!
Cá thòi lòi khá hung dữ, miệng đầy răng nanh, răng hàm trên xếp thành hai hàng, hàm dưới xếp một hàng, đôi mắt to và đặc biệt là hai chiếc vây tựa như hai cánh tay giúp chúng trườn dễ dàng trên đất bùn.
Cá thòi lòi có đầu hình trụ, hai mắt lồi phía trên nên tầm quan sát của chúng rất rộng. Chúng hô hấp bằng phổi và có thể thở trên cạn nhưng khi dưới nước thì dùng mang và thường ra khỏi hang khi có ánh nắng lên.
Dựa vào đặc điểm di chuyển như thế nên người phương Tây gọi chúng là loài "cá đi bộ" và Tổ chức Sinh vật thế giới xem là một trong 6 loài vật "kỳ lạ nhất hành tinh".
Cá thòi lòi rất tinh ranh và nhanh nhẹn trong việc trốn thoát trước sự tấn công của kẻ thù. Thông thường, khi nước ròng thì cá thòi lòi chui vào hang trú ẩn và nước lớn thì ra ngoài kiếm ăn.
Để bắt cá thòi lòi, ngư dân vùng Đất Mũi Cà Mau thường thụt hang (đào hang) hay cắm câu vào ban ngày, soi đèn vào ban đêm. Cá thòi lòi khi bị soi đèn vào mắt sẽ bất động nên rất dễ bắt.
Thịt cá thòi lòi săn chắc, mềm và thơm ngon. Đây là một trong những đặc sản của vùng rừng ngập mặn Cà Mau. Cá thòi lòi khô hiện được bán ra thị trường với giá khoảng 350.000 – 400.000 đồng/kg.
