Nhà nước cần có chính sách phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trở thành vệ tinh cho các Tập đoàn, doanh nghiệp lớn.

Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân đã đề ra nhiệm vụ tăng cường kết nối giữa các doanh nghiệp tư nhân; doanh nghiệp Nhà nước với doanh nghiệp tư nhân. Điều này đã đặt nền móng cho sự đoàn kết giữa các doanh nghiệp và tinh thần doanh nghiệp dân tộc

Nhiều khoảng trống khi doanh nghiệp nhỏ và vừa kết nối với doanh nghiệp lớn

Công ty Cổ phần Truyền thông Máy tính Thánh Gióng là một trong số những doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) chuyên cung cấp các sản phẩm máy vi tính và sản xuất linh kiện máy tính như bộ nguồn điện hoặc các thiết bị cơ khí...

Ông Lại Hoàng Dương, Giám đốc Nghiên cứu Phát triển sản phẩm cho biết, hiện công ty đang cung ứng khá nhiều các sản phẩm cho các đơn vị lớn như Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel), Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam cùng một số dự án của Bộ Công an, Bộ quốc phòng hoặc các thiết bị đặc thù dành cho khí tượng thủy văn.

“Ở góc nhìn nào đó, chúng tôi đã trở thành vệ tinh cung cấp linh kiện, sản phẩm mà các Tập đoàn, doanh nghiệp lớn cần. Tuy nhiên, cái khó của chúng tôi là phải cạnh tranh với chính doanh nghiệp Việt Nam chuyên về nhập khẩu linh kiện, vì giá thành nhập khẩu của họ rẻ hơn (do họ đã có hệ sinh thái cung cấp), trong khi chúng tôi phải có quá trình nghiên cứu và phát triển sản phẩm, nên dẫn đến giá thành sản phẩm trong nước bị tăng lên”, ông Dương cho hay.

Thực tiễn cho thấy, số lượng các doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể trở thành vệ tinh cho các Tập đoàn, doanh nghiệp lớn trong nước lại không nhiều, do hầu hết các doanh nghiệp đều hoạt động độc lập, nặng về tư tưởng thương trường “mạnh ai nấy làm, cá lớn nuốt cá bé”, dẫn đến thiếu sự liên kết, hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau.

Bên cạnh đó, nền kinh tế của chúng ta chưa hình thành các cụm liên kết ngành theo đúng nghĩa (thí dụ như liên kết ngang – hợp tác trong các doanh nghiệp cùng ngành; liên kết dọc - hình thành chuỗi sản xuất, chuỗi cung ứng hoặc liên kết đầu tư, góp vốn, mua bán, sáp nhập và hình thành các nhóm công ty, ký kết hợp tác chiến lược nhằm chia sẻ thị trường, thông tin, nghiên cứu và phát triển), dẫn đến các mối liên kết giữa các doanh nghiệp trong cụm liên kết ngành chưa đủ mạnh, thậm chí rời rạc.

Theo TS Tạ Thu Phương, Khoa Quản trị Kinh doanh, Đại học Kinh tế Quốc dân, có ba tiêu chí mà các Tập đoàn, doanh nghiệp lớn rất quan tâm khi tìm doanh nghiệp vệ tinh, đó là: Sự ổn định và tin cậy (giao hàng đúng hẹn, đủ và đều đặn); tuân thủ các quy chuẩn về chất lượng, an toàn, giấy tờ; rủi ro thấp (pháp lý sạch, tài chính ổn định).

“Trong khi đó, DNNVV vẫn còn nhiều khoảng trống như: năng lực khoa học công nghệ, trình độ nguồn nhân lực thấp; nguồn vốn chưa bảo đảm tính dài hạn; quy mô sản xuất, chất lượng cũng như khả năng bảo đảm cung ứng sản phẩm thiếu tính ổn định; DNNVV chậm thích ứng với chuyển đổi số để đáp ứng các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, tích hợp dữ liệu... Yêu cầu về chuẩn mực ESG (môi trường, xã hội và quản trị) chưa được DNNVV đón nhận tích cực, nhiều doanh nghiệp chỉ quan tâm đến lợi nhuận ngắn hạn hoặc lợi ích trước mắt”, TS Phương nhấn mạnh.

Phát huy tinh thần doanh nghiệp dân tộc

Tại các quốc gia trên thế giới như Hàn Quốc, Nhật Bản... Chính phủ đều có những chính sách liên kết các doanh nghiệp trong nước. Chính sách này mang tính bắt buộc – tức là doanh nghiệp phải hoạt động trong một luồng kinh tế, chứ không phát triển một cách tự do hoặc tự phát.

Thí dụ, đặc trưng rất đáng chú ý của doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) của Nhật Bản là vệ tinh của các doanh nghiệp lớn, nhận thầu lại công việc của doanh nghiệp lớn. Hệ thống doanh nghiệp được tổ chức theo các giai tầng: doanh nghiệp mẹ (tập đoàn), doanh nghiệp con, trong đó các doanh nghiệp con có sự gắn bó mật thiết, lâu dài, có hợp đồng dài hạn, liên tục với doanh nghiệp mẹ.

Tương tự, ngay từ đầu những năm 1980, Chính phủ Hàn Quốc đã thực hiện các chính sách khuyến khích DNNVV trở thành doanh nghiệp vệ tinh chuyên cung cấp, bán sản phẩm cho các tập đoàn lớn. Chính phủ cũng có các chính sách thương mại hóa sản phẩm, gắn với chủ trương thực hiện các hợp đồng mua sản phẩm của Chính phủ và các tập đoàn công nghiệp lớn.

Giải bài toán để DNNVV trở thành vệ tinh cho các doanh nghiệp lớn, TS Tạ Thu Phương cho rằng, Nhà nước đóng vai trò rất quan trọng trong việc kiến tạo môi trường pháp lý, chính sách; hỗ trợ tài chính và hạ tầng; nâng cao năng lực và liên kết chuỗi; thực hiện hiệu quả vai trò giám sát – điều phối – trung gian kết nối. Nhà nước cần chuyển từ chính sách định hướng sang chính sách hành động, tập trung vào việc gắn kết ba bên: Chính phủ – Tập đoàn, doanh nghiệp lớn – DNNVV. Cụ thể, thiết lập cơ chế đặt hàng giữa doanh nghiệp lớn và DNNVV; triển khai chính sách tín dụng ưu đãi và bảo lãnh vay vốn cho các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng; đẩy mạnh đào tạo kỹ thuật, quản trị và chuyển đổi số gắn với nhu cầu cụ thể của từng ngành; đồng thời phát triển cụm công nghiệp vệ tinh và hạ tầng dữ liệu quốc gia để doanh nghiệp dễ dàng tìm kiếm, hợp tác và chia sẻ thông tin.

“Điều quan trọng nữa là cần có cơ chế giám sát, thường xuyên đánh giá hiệu quả liên kết chuỗi. Thiết lập chỉ số đo lường liên kết chuỗi nội địa (tỷ lệ nội địa hóa, số lượng doanh nghiệp vệ tinh mới hình thành) và công khai kết quả, để có những điều chỉnh chính sách kịp thời, tránh hình thức”, TS Phương nhấn mạnh.

Việt Nam cần có chiến lược dài hạn về phát triển DNNVV và học hỏi kinh nghiệm của các quốc gia khác khi xây dựng DNNVV trở thành vệ tinh cho các tập đoàn và doanh nghiệp lớn, theo PGS. TS Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế, cần phát huy mạnh mẽ tinh thần doanh nghiệp dân tộc, để quy tụ và liên kết các doanh nghiệp trong nước (Nhà nước, tư nhân), nhằm cung ứng các sản phẩm Việt, tạo dựng thương hiệu quốc gia, có khả năng cạnh tranh tại thị trường trong nước và quốc tế.

Sự liên kết chặt chẽ giữa các doanh nghiệp trong nước sẽ tạo ra sức mạnh tổng hợp - liên minh các doanh nghiệp và mạng lưới hợp tác, qua đó tạo thế chủ động trên sân nhà, các doanh nghiệp nước ngoài vào Việt Nam chắc chắn sẽ phải chơi theo “luật chơi” của doanh nghiệp Việt Nam.