Hoạt động đấu thầu qua mạng, với mục tiêu cao nhất là đảm bảo cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế, luôn là tâm điểm giám sát của xã hội. Mới đây, một gói thầu tại Bàu Bàng (Bình Dương cũ) vướng kiến nghị, đặt ra câu hỏi lớn về vai trò của bên mời thầu và tính cạnh tranh thực chất của cuộc chơi.
Ngày 20/06/2025, Công ty TNHH Tư vấn Công nghệ Xây dựng Quang Minh (Bên mời thầu) đã tiến hành mở thầu Gói thầu "Thi công xây lắp" (Mã TBMT: IB2500262172), thuộc Kế hoạch lựa chọn nhà thầu PL2500142620 của dự án "Nâng cấp hệ thống chiếu sáng các tuyến đường Lai Uyên 02, 10, 12, 17, 18, 20, 31, 37, 41, 44, 51, 57, 58, 71, 73, 76, 78, 79, 102, 103" tại huyện Bàu Bàng, tỉnh Bình Dương (cũ)
Chủ đầu tư của dự án là Phòng Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị huyện Bàu Bàng, theo Quyết định số 1377/QĐ-UBND do Chủ tịch UBND huyện Bàu Bàng Nguyễn Phú Cường ký ngày 03/06/2025. Giá gói thầu được duyệt là 4.056.632.623 đồng.
Biên bản mở thầu cho thấy có 6 nhà thầu tham dự, một con số thể hiện sự cạnh tranh. Tuy nhiên, kết quả mở thầu lại cho thấy một bức tranh phân hóa giá rất lớn. Cụ thể:
Sự chênh lệch lên đến hơn 1,4 tỷ đồng (tương đương 35% giá trị gói thầu) giữa nhà thầu bỏ giá thấp nhất và nhóm các nhà thầu bỏ giá cao nhất. Đáng chú ý, có tới 4/6 nhà thầu chào giá rất sát nhau và sát với giá gói thầu (trên 3,9 tỷ đồng), trong khi 2 nhà thầu còn lại chào giá thấp hơn đáng kể.
Kiến nghị 'vạch' tiêu chí lạ, có dấu hiệu hạn chế cạnh tranh
Theo hồ sơ chúng tôi có được, một nhà thầu đã có văn bản kiến nghị làm rõ Hồ sơ mời thầu (E-HSMT) đề ngày 13/06/2025 gửi Chủ đầu tư và Bên mời thầu. Văn bản này đã phân tích và "vạch" ra hàng loạt tiêu chí kỹ thuật về bộ đèn LED mà họ cho là không phù hợp với quy định pháp luật Việt Nam, có dấu hiệu hạn chế cạnh tranh một cách rõ ràng.
Cụ thể, E-HSMT do Công ty TNHH Tư vấn Công nghệ Xây dựng Quang Minh lập và được Trưởng phòng Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị huyện Bàu Bàng Huỳnh Tấn Cường phê duyệt tại Quyết định số E2500262172_2506101644 ngày 10/06/2025, đã đưa ra các yêu cầu "khó hiểu".
Thứ nhất, nhà thầu kiến nghị chỉ rõ việc HSMT yêu cầu các chứng nhận chuẩn châu Âu như CE, ENEC là không phù hợp. Văn bản phân tích: "Việt Nam không thuộc Khu vực Kinh tế Châu Âu (EEA), và CE không phải là yêu cầu pháp lý bắt buộc... ENEC chủ yếu phục vụ thị trường châu Âu và không phải là tiêu chuẩn được công nhận hoặc yêu cầu bởi pháp luật Việt Nam". Nhà thầu này đã viện dẫn hàng loạt văn bản pháp luật như Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, Nghị định 127/2007/NĐ-CP, Thông tư 08/2013/TT-BKHCN để khẳng định Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) mới là cơ sở pháp lý cần được ưu tiên áp dụng.
Thứ hai, và nghiêm trọng hơn, là yêu cầu về tuổi thọ chip LED. HSMT yêu cầu chip LED phải có Test Report chứng minh tuổi thọ ≥ 120.000 giờ. Nhà thầu kiến nghị đã chỉ thẳng: "theo nhà thầu tìm hiểu hiện nay các thương hiệu chip LED hàng đầu trên thế giới như CREE, OSRAM, Nichia, Lumileds, Bridgelux… thì chỉ duy nhất có thương hiệu Seoul Semiconductor có test report và công bố tuổi thọ 120.000 giờ".
Kiến nghị này cho rằng yêu cầu trên là "bắt buộc phải sử dụng thương hiệu chip LED này", trong khi các thương hiệu hàng đầu khác chỉ công bố tuổi thọ 102.000 giờ (tương đương 23 năm sử dụng). "Yêu cầu tuổi thọ 120.000 giờ là quá mức cần thiết và không đồng bộ với tuổi thọ của các linh kiện mang tính chất quyết định tuổi thọ của bộ đèn là Driver (yêu cầu tuổi thọ ≥ 100.000h)", văn bản kiến nghị nêu rõ.
Từ các phân tích trên, nhà thầu đã đề nghị Bên mời thầu điều chỉnh lại các tiêu chí mời thầu, cụ thể là bỏ các yêu cầu về chứng nhận IEC, CE, ENEC và thay bằng tiêu chuẩn TCVN; đồng thời chấp nhận các linh kiện có tuổi thọ ≥ 100.000 giờ của các hãng uy tín.
Tuy nhiên, trong văn bản trả lời số 05/CV-QM-137 ngày 16/06/2025, Công ty TNHH Tư vấn Công nghệ Xây dựng Quang Minh do Giám đốc Lê Võ Tòng ký đã không giải trình cụ thể các điểm này mà chỉ trả lời chung chung: "E-HSMT được lập trên cơ sở công khai, công bằng, minh bạch và không có các yêu cầu hay điều kiện nhằm gây hạn chế nhà thầu. Đề nghị nhà thầu nghiên cứu, căn cứ vào các yêu cầu của E-HSMT để tham dự theo đúng quy định".
Góc nhìn pháp lý
Trao đổi với Báo Tri thức & Cuộc sống, Luật sư Nguyễn Thị Hương, Đoàn Luật sư TP.HCM, cho biết: "Khoản 2, Điều 23 của Luật Đấu thầu 2023 quy định rất rõ, hồ sơ mời thầu không được nêu yêu cầu về nhãn hiệu, xuất xứ cụ thể của hàng hóa. Việc đưa ra các tiêu chuẩn kỹ thuật mà chỉ một hoặc một số rất ít nhà sản xuất đáp ứng được, trong khi các tiêu chuẩn đó không phải là yêu cầu bắt buộc theo quy chuẩn kỹ thuật của Việt Nam, là một hành vi có dấu hiệu vi phạm nguyên tắc cạnh tranh được quy định tại Điều 6 và có thể là hành vi bị cấm theo Điều 16 của Luật Đấu thầu".
Luật sư Hương phân tích thêm: "Bên mời thầu và chủ đầu tư phải có trách nhiệm giải trình một cách thỏa đáng về cơ sở khoa học và pháp lý khi đưa ra các yêu cầu kỹ thuật. Việc trả lời chung chung, không đi vào bản chất vấn đề mà nhà thầu đã nêu, cho thấy sự thiếu minh bạch. Chính những tiêu chí 'lạ' này có thể là nguyên nhân dẫn đến sự hạn chế nhà thầu, vì chỉ những nhà thầu có khả năng tiếp cận nguồn hàng đặc thù mới có thể tính toán giá chính xác để tham gia, trong khi các nhà thầu khác có thể phải bỏ cuộc vì không thể đáp ứng".
Sự việc tại gói thầu IB2500262172 cho thấy, dù đấu thầu qua mạng, những "rào cản" kỹ thuật vẫn có thể được dựng lên trong hồ sơ mời thầu, tiềm ẩn nguy cơ làm sai lệch kết quả và gây lãng phí cho nguồn vốn đầu tư. Kết quả cuối cùng của gói thầu này sẽ là câu trả lời rõ nhất cho việc liệu tính cạnh tranh và hiệu quả kinh tế có được đảm bảo hay không.
