Thanh tra Chính phủ vừa công bố kết luận thanh tra Công ty Cổ phần Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc (Công ty Đạm Hà Bắc) về việc chấp hành quy định của pháp luật trong thực hiện Dự án cải tạo mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc; hoạt động đầu tư tài chính; tái cơ cấu, cổ phần hóa.

Theo đó, qua quá trình thanh tra, Thanh tra Chính phủ đã phát hiện Công ty Đạm Hà Bắc đã có vi phạm khi bổ sung liên danh nhà thầu WEC-CECO trái quy định (WEC-CECO thiếu các hồ sơ, tài liệu quan trọng làm căn cứ xác định tổng mức đầu tư...). Nhưng Công ty Đạm Hà Bắc vẫn nghiệm thu và thanh toán cho nhà thầu đủ số tiền theo hợp đồng đã ký.

Điều này dẫn đến công ty không chọn được nhà thầu EPC và làm phát sinh chi phí. Cùng với một số nguyên nhân khác, việc giá than tăng cao, chênh lệch tỷ giá tăng làm cho dự án thua lỗ.

"Những vi phạm trên có dấu hiệu hình sự trong đấu thầu thầu" - Kết luận thanh tra nhấn mạnh.

Cũng theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, trong thẩm định, phê duyệt dự án năm 2008 (lần 1) đã xuất hiện các vi phạm như Tổng công ty Hoá chất Việt Nam chỉ thẩm định tổng mức đầu tư dự án, không thẩm định các nội dung khác của dự án là vi phạm quy định của Chính phủ. Mặc dù, tổng mức đầu tư của dự án thiếu các hồ sơ, tài liệu quan trọng để xác định nhưng vẫn được Tổng công ty Hoá chất thẩm định phê duyệt là thiếu căn cứ, cơ sở.

Bên cạnh đó, dự án đầu tư bằng ngoại tệ, nhưng thẩm định, phê duyệt dự án không phân tích ảnh hưởng của yếu tố tỷ giá. Quyết định phê duyệt dự án đầu tư khi chưa có báo đánh giá tác động môi trường là không đúng quy định của pháp luật về môi trường.

Trong quá trình lập dự án điều chỉnh, thẩm định, phê duyệt dự án điều chỉnh năm 2009, Công ty Đạm Hà Bắc không đủ điều kiện, không đủ năng lực nhưng vẫn tự lập dự án điều chỉnh và được Tổng công ty Hóa chất thẩm định, phê duyệt là không đúng quy định về quản lý xây dựng.

Mặc dù, dự án không thay đổi về quy mô, công suất khi thẩm định điều chỉnh dự án, tổng mức đầu tư dự án, trong đó có một số nội dung về chi phí thiết bị chưa được làm rõ nhưng vẫn được Tổng công ty Hoá chất thẩm định, phê duyệt điều chỉnh dự án là gần 569 triệu USD, tăng hơn 176 triệu USD (tăng 44,9%) là thiếu căn cứ, cơ sở, không đúng quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng.

Đáng chú ý, năm 2008, khi thẩm định tổng mức đầu tư dự án (392,375 triệu USD), tổ thẩm định đã nêu rõ dự án sẽ gặp khó khăn khi vốn đầu tư tăng 20% hoặc giá Urê giảm 8%. Tuy dự án không thay đổi mục tiêu, quy mô, công suất nhưng khi điều chỉnh năm 2009 thì tổng mức đầu tư của dự án tăng 44,9% so với tổng mức đầu tư đã phê duyệt năm 2008. Điều này ảnh hưởng lớn đến tính hiệu quả dự án nhưng chưa được phân tích đánh giá, làm rõ trong quá trình điều chỉnh dự án.

Theo Thanh tra Chính phủ, tổng mức đầu tư dự án tăng làm tăng chi phí đầu tư, tăng chi phí lãi vay, tăng chi phí sản xuất - kinh doanh... là những nguyên nhân chính dẫn đến dự án thua lỗ.

Cụ thể, năm 2015 lỗ gần 670 tỷ đồng; năm 2016 lỗ trên 1.051 tỷ đồng. Theo báo cáo năm 2017 lỗ trên 661 tỷ đồng, năm 2018 lỗ trên 332,5 tỷ đồng; 6 tháng đầu năm 2019 lỗ trên 222,3 tỷ đồng. Số lỗ lũy kế tính đến tháng 6/2019 là trên 2.887 tỷ đồng.

"Những vi phạm trên có dấu hiệu hình sự về thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng (theo quy định tại Điều 360 Bộ luật Hình sự năm 2015)", Thanh tra Chính phủ nhận định.

Trước những vi phạm này, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Công an điều tra, xác minh, xử lý theo quy định của pháp luật đối với những vi phạm có dấu hiệu hình sự tại dự án đầu tư cải tạo, mở rộng nhà máy phân đạm Hà Bắc. Những vi phạm bao gồm vi phạm trong tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà thầu tư vấn lập dự án; thiếu trách nhiệm trong việc lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh dự án.