Sốc nhiễm khuẩn, suy đa tạng nhưng không có biểu hiện của bệnh Rickettsia

Gần đây, Khoa Hồi sức truyền nhiễm (A4-D) – Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đã tiếp nhận và điều trị thành công một ca bệnh nặng do nhiễm vi khuẩn Rickettsia.

Khi hồi cứu quá trình làm chẩn đoán, điều trị ca bệnh, chúng tôi thấy vai trò đặc biệt quan trọng của sự “nhạy cảm lâm sàng” của bác sĩ khi đối diện với các bệnh lý truyền nhiễm đang ngày càng “không điển hình”.

Người bệnh là nam giới, 76 tuổi, tiền sử tăng huyết áp, đái tháo đường, sinh sống ở Đông Phú – Bắc Ninh, vào khoa với bệnh cảnh nhiễm trùng phức tạp, khó định hướng căn nguyên. Khi tiếp nhận người bệnh, bên cạnh các biện pháp hồi sức tích cực như thuốc vận mạch, thở máy, lọc máu liên tục và kháng sinh phổ rộng, công tác chẩn đoán căn nguyên gây nhiễm trùng cũng được tiến hành khẩn trương.

Tại thời điểm nhập viện, người bệnh có các triệu chứng chung của bệnh lý nhiễm khuẩn huyết, sốc nhiễm khuẩn, suy đa tạng và không có triệu chứng điển hình của bệnh do Rickettsia (Rickettsiosis). Với bệnh cảnh như vậy, các phác đồ điều trị được khuyến cáo thường không bao gồm kháng sinh điều trị Rickettsia.

Tuy nhiên, sau khi phân tích kỹ về tiền sử, dịch tễ và trình tự diễn biến bệnh, cùng với một số biểu hiện khác như da niêm mạc xung huyết, tràn dịch đa màng, giảm tiểu cầu… đã gợi ý căn nguyên Rickettisa.

Ngay lập tức, xét nghiệm polymerase (PCR) tìm Rickettsia trong máu được chỉ định và cho kết quả dương tính. Đồng thời, người bệnh đã được điều trị theo kinh nghiệm (trước khi xét nghiệm có kết quả) bằng kháng sinh doxycycline và duy trì tiếp sau khi có kết quả khẳng định nhiễm Rickettsia. Người bệnh đáp ứng tốt với phác đồ điều trị, chức năng các tạng hồi phục, ra viện không để lại di chứng.

Vi khuẩn gây tổn thương các tạng cần điều trị đặc hiệu

Bệnh do Rickettsia là bệnh lây truyền ở người qua động vật chân đốt. Sau khi xâm nhập vào cơ thể người, vi khuẩn sẽ nhân lên và gây tổn thương tất cả các tạng trong cơ thể người bệnh và không thể tự khỏi mà cần được điều trị bằng kháng sinh đặc hiệu.

Nếu không được điều trị bằng kháng sinh đặc hiệu, bệnh sẽ diễn biến nhanh thành suy đa tạng và thậm chí dẫn tới tử vong.

Tuy nhiên, nếu được điều trị đúng, bệnh thường đáp ứng tốt với kháng sinh tổn thương tạng thường hồi phục nhanh và người bệnh thường khỏi bệnh, không có di chứng nghiêm trọng.

Hiện nay, các bệnh do Rickettsia được phân làm ba nhóm chính là: Nhóm sốt mò (Scrub Typhus Group), nhóm sốt đốm (Spotted Fever Group), nhóm sốt phát ban (Typhus Group); cả ba nhóm đều đang lưu hành tại Việt Nam.

So với thể điển hình của sốt mò gây ra bởi loài Rickettsia tsutsugamushi, bệnh do các loài Rickettsia khác thường khó chẩn đoán, đòi hỏi kinh nghiệm và sự nhạy cảm lâm sàng của bác sĩ.

Do mầm bệnh không thể nuôi cấy trong phòng vi sinh lâm sàng, xét nghiệm chẩn đoán Rickettsia chủ yếu dựa vào kỹ thuật sinh học phân tử, hiện nay đang được triển khai thường quy tại các bệnh viện trung ương, trong đó có Bệnh viện Trung ương Quân đội 108.

ThS.BS Nguyễn Sỹ Thấu - BS Vũ Hồng Khanh (Khoa Hồi sức Truyền nhiễm, Bệnh viện TƯQĐ 108)