Sư đoàn xe tăng Cận vệ 90 là một đơn vị thiết giáp tổng hợp của Quân đội Nga (RFAF), được thành lập vào năm 2016 và được trang bị các xe tăng chiến đấu chủ lực hiện đại như T-90M Proryv-3. Sư đoàn có nguồn gốc từ các đơn vị của Quân đội Liên Xô, được kế thừa các danh hiệu và vinh quang quân sự từ Sư đoàn bộ binh Cận vệ 6 và Sư đoàn bộ binh Cận vệ 90 trước đây.
Hiện nay Sư đoàn xe tăng 90 nằm trong đội hình chiến đấu của Tập đoàn quân 41, thuộc Cụm quân Trung tâm RFAF; sau khi đột phá qua cứ điểm Ocheretine ở phía tây Avdiivka vào tháng 4/2-24, Sư đoàn xe tăng 90 giữ vai trò là lực lượng dự bị của Cụm quân Trung tâm.
Hiện nay, nhiệm vụ của Sư đoàn xe tăng 90 là lực lượng đột kích của Tập đoàn quân 41, chiến đấu ở khu vực Nam Donetsk, giáp giới tỉnh Dnipropetrovsk. Khu vực này ban đầu là hướng tác chiến của Cụm quân phía Đông (thường gọi là Cụm Vostok), trong khi Cụm quân Trung tâm đảm nhiệm ở phía bắc sông Vovcha.
Mặc dù Cụm Vostok mang danh là Cụm tập đoàn quân, nhưng lại có rất ít đơn vị chiến đấu chủ lực. Ví dụ, Tập đoàn quân 29 chỉ có một lữ đoàn bộ binh cơ giới, Tập đoàn quân 36 chỉ có một lữ đoàn xe tăng và một lữ đoàn bộ binh cơ giới. Nếu lực lượng quá ít, sẽ bất lợi cho việc tiến công về phía tây.
Để làm lực lượng dự bị cho Cụm Vostok tập trung lực lượng tấn công vào Dnipropetrovsk, Sư đoàn xe tăng số 90 đã di chuyển hoàn toàn về phía Nam Donetsk, đến khu vực tam giác phía bắc sông Vovcha. Do đó, Cụm Vostok không còn phải lo lắng về việc bị tập hậu và có thể dồn toàn lực vào khu vực biên giới giữa Zaporizhia và Dnipropetrovsk.
Gần đây, Cụm Vostok đang tiến công rất mạnh, càn quét qua phòng tuyến sông Vovcha và tiến vào khu vực ngã ba Donetsk – Dnipropetrovsk – Zaporozhye. Nguyên nhân đằng sau việc này có liên quan đến việc điều quân; khi RFAF chuyển Sư đoàn xe tăng 90 đến khu vực ngã ba này, rõ ràng không chỉ nhằm mục đích phòng thủ.
Theo các nguồn thông tin tình báo mở, Sư đoàn xe tăng Cận vệ 90 được biên chế 3 trung đoàn xe tăng (6, 80 và 239), 1 trung đoàn bộ binh cơ giới (e 228), 1 trung đoàn pháo binh (ePB 400) và một số tiểu đoàn hỗ trợ độc lập. Tổng quân số của Sư đoàn khoảng 25.000 quân.
Sau khi Chiến tranh Nga-Ukraine bùng nổ, Sư đoàn xe tăng 90 đã tham gia nhiều chiến dịch. Sau mùa thu năm 2023, Sư đoàn đã tham gia chiến dịch tấn công thành phố Avadivka trong đội hình của Cụm trung tâm, tấn công đến tận Selidove và Ukraika ở Nam Donetsk, sau đó tấn công về phía tây đến ranh giới tỉnh Dnipropetrovsk.
Xét tình hình hiện tại trên chiến trường Nga-Ukraine, các cuộc tấn công bằng xe tăng quy mô lớn tất nhiên là không thể. Mặc dù về mặt lý thuyết, Sư đoàn Xe tăng 90 có hàng trăm xe tăng, nhưng hiện tại họ không còn chủ yếu dựa vào các cuộc tấn công bằng xe tăng nữa.
Hầu hết xe tăng của Sư đoàn xe tăng 90 được triển khai ở "khu vực phía sau" như Avadivka và Selidove với tư cách là lực lượng dự bị, hoặc phân tán để chiến đấu; trong khi lực lượng chiến đấu của Sư đoàn xe tăng 90 chủ yếu là Trung đoàn bộ binh cơ giới 228 và các tiểu đoàn bộ binh tấn công được rút ra từ mỗi trung đoàn xe tăng, cũng như các đơn vị bộ binh phối thuộc.
Do đó, Sư đoàn xe tăng 90 hiện nay chủ yếu dựa vào các cuộc tấn công của bộ binh. Nhìn vào khu vực tam giác nơi Sư đoàn đóng quân, có một điểm nhô ra do Quân đội Ukraine (AFU) kiểm soát nằm giữa khu vực tác chiến của Sư đoàn và Tập đoàn quân số 41, và ở giữa có một thị trấn cỡ trung bình, đó là Novopavlivka.
Bộ Tổng tham mưu AFU ban đầu ước tính quân Nga sẽ tấn công thị trấn Novopavlivka trong cuộc tấn công mùa hè. Tuy nhiên, Cụm Vostok đã quay về phía nam và phát động một cuộc tấn công về phía tây Velyka Novosyolka; trong khi Cụm quân trung tâm không thể hành động ở khu vực này, do tập trung tấn công ở hướng Pokrovsk.
Hiện tại, Cụm quân Trung tâm đã có đủ quân ở hướng tấn công chính nên Sư đoàn xe tăng 90 đã có thể tập trung vào hướng này. Trên bờ bắc sông Vovcha thuộc khu vực tam giác, có một ngôi làng nhỏ tên là Filiya. Khi RFAF tấn công vào đây trước đây, AFU cũng đã điều một phần Lữ đoàn tấn công 425 đến để ngăn chặn.
Hiện nay, Sư đoàn xe tăng 90 đã kiểm soát toàn bộ ngôi làng. Ngôi làng này được kết nối với làng Dachne ở phía đông nam, khiến khu vực kiểm soát của Nga ở bờ bắc sông Vovcha dần được hợp nhất, cô lập quân Ukraine, không cho vượt sông để quấy rối.
Kết quả cuộc hành quân về phía tây của Sư đoàn xe tăng 90, đã giúp họ chiếm hoàn toàn ngôi làng Ivanivka trên bờ bắc sông Vovcha. Ngôi làng này khá rộng, với chiều dài tối đa 6,5 km từ đông sang tây và chiều rộng tối đa khoảng 2,3 km từ bắc xuống nam. Dân số trước chiến tranh là hơn 1.400 người. Xét về quy mô của các khu dân cư ở Ukraine, đây được coi là một thị trấn nhỏ.
Việc sử dụng chiến thuật tác chiến biệt kích quy mô nhỏ hiện nay của Nga và Ukraine, thì việc chiếm được các khu định cư lớn hơn rất quan trọng, nó giúp có thể "nghỉ ngơi" trong tầng hầm của những ngôi nhà lớn trong làng, an toàn hơn nhiều so với trong vành đai rừng, nơi lá cây ngày càng rụng hết và nhiệt độ đang giảm dần.
Hơn nữa, khu định cư càng lớn thì càng có thể chứa được nhiều quân và dự trữ được nhiều vật tư, từ đó thiết lập được một căn cứ tiền phương. Kích thước của Ivanivka có thể được sử dụng làm căn cứ tiền phương, do đó sẽ có lợi cho cuộc tấn công tiếp theo vào thị trấn Novopavlivka hoặc thực hiện các hành động chủ động theo các hướng khác.
Điều này cũng gây ra rắc rối đáng kể cho quân đội Ukraine, bởi vì nếu họ không ngăn chặn được, từ đầu cầu Ivanivka, quân Nga có thể tiến xa hơn về hướng tây tới tỉnh Dnipropetrovsk. Đặc biệt là khi Sư đoàn xe tăng 90 tung hết lực lượng vào chiến đấu, khi đó sẽ tạo nên quả đấm thép, có sức đột phá sâu hơn về phía tây, trước khi một lệnh ngừng bắn được ký kết. (nguồn ảnh Military Review, Ukrinform, Readovka).
