Sáng 1/8, Thạc sĩ, bác sĩ Đoàn Dư Mạnh (thành viên Hội Bệnh Mạch máu Việt Nam) cho biết, hiện nay cộng đồng đang rất quan tâm về vấn đề đột quỵ, nhưng chúng ta cần phải phân biệt rõ về đột quỵ não và đột quỵ tim (đột tử). Dù đều là đột quỵ, nhưng dấu hiệu, triệu chứng, cách xử lý ban đầu hoàn toàn khác nhau. Nếu không phân biệt kịp thời người bệnh sẽ tử vong nhanh chóng.
Bác sĩ Mạnh dẫn chứng: “Với đột quỵ não, thời gian vàng để cứu bệnh nhân tránh nguy cơ tử vong và tàn phế là 3 tiếng. Còn đột quỵ tim (đột tử, ngừng tim) nếu không phát hiện và sơ cứu thì chỉ sau 5 phút sẽ tử vong, khi xe cấp cứu chưa kịp tới”.
Dưới đây là tư vấn đơn giản, dễ hiểu về sự giống nhau và khác nhau giữa đột quỵ não và đột quỵ tim (đột tử tim) do bác sĩ Đoàn Dư Mạnh chỉ dẫn:
Giống nhau
Đột quỵ não và đột tử tim người bệnh đều đột nhiên ngã quỵ và mất ý thức, nếu không được cấp cứu kịp thời đều dẫn đến tử vong hoặc di chứng của thiếu oxy não kéo dài không hồi phục. Cả hai vấn đề này đều là trường hợp cấp cứu khẩn cấp, cần phải xử trí càng sớm càng tốt
Khác nhau
Dấu hiệu nhận biết
- Đột tử: Bệnh nhân đột ngột ôm ngực (nhiều người sau cấp cứu mô tả đau dữ dội như tảng đá đè lên ngực), ngã "gục" và mất ý thức rất nhanh, nếu có kiến thức hãy nghe tim bệnh nhân hoặc bắt mạch cảnh mạch bẹn sẽ thấy mất mạch.
- Đột quỵ não: Bệnh nhân có thể đau đầu dữ dội hoặc nói khó, méo miệng, yếu hoặc mất cảm giác 1/2 người, một số trường hợp còn đại tiểu tiện không tự chủ, sau đó ngất, rồi đến mất ý thức, nếu phát hiện sớm kiểm tra tim và mạch vẫn còn đập, muộn có thể thấy mất mạch, ngừng tim.
Nguyên nhân
- Đột tử: Tim ngừng đột ngột chủ yếu do nhồi máu cơ tim vì xơ vữa mạch vành, ngoài ra do các bệnh như viêm cơ tim, huyết khối trong tim, shock tim, rung thất, các bất thường điện tim hội chứng Brugada, block nhĩ thất...
- Đột quỵ não: Có đến 2/3 nguyên nhân là do nhồi máu não huyết khối gây tắc mạch não do xơ vữa mạch bong ra trôi lên não gây tắc hoặc huyết khối từ tim văng lên gây tắc mạch. 1/3 còn lại là do xuất huyết não do huyết áp tăng đột ngột gây vỡ túi phình mạch não có từ trước gây xuất huyết.
Đột tử thường có triệu chứng đau ngực dữ dội, mất nhịp tim. Ảnh minh họa.
Triệu chứng chính
- Đột tử: Diễn biến cực nhanh, đau ngực như mô tả ở trên, khó thở, mất ý thức, mất mạch tim rất nhanh.
- Đột quỵ: Dấu hiệu F.A.S.T
+ Face (Khuôn mặt): Mặt méo mó, cảm giác tê, cứng. Cười lên thì méo mó sẽ rõ hơn.
+ Arms (Cánh tay - chân): Tê mỏi một bên tay, vụng về trong những thao tác. Chân đi dễ bị vấp té, bước đi khó khăn.
+ Speech (Lời nói): Một số người đột quỵ khó nói, nói đơ, môi lưỡi cứng lại, nếu yêu cầu nói một câu đơn giản ngắn gọn thì dễ phát hiện.
+ Time (Thời gian): Đột quỵ là bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt “thời gian vàng” cấp cứu trong 3 tiếng đầu sau tai biến mạch máu não.
Cơ quan tổn thương
- Đột tử: Ảnh hưởng toàn bộ cơ thể do tim ngừng đập mất cấp máu đến toàn bộ cơ thể.
- Đột quỵ: Bị ảnh hưởng 1/2 cơ thể như méo miệng 1 bên, yếu liệt 1 bên trái hoặc phải cơ thể, nếu không phát hiện sớm, thời gian kéo dài sẽ bị liệt toàn bộ và tử vong.
Với người bị đột quỵ tim, việc ép tim ngoài lồng ngực mang ý nghĩa sống còn để cứu người bệnh. Ảnh minh họa.
Xử trí
- Đột tử: Lập tức ép tim cấp cứu song song với gọi 115, hồi sinh tim phổi càng sớm càng tốt, quá 5 phút não thiếu oxy sẽ tổn thương không phục hồi.
- Đột quỵ: Gọi 115 càng sớm càng tốt, đến cơ sở chuyên khoa có đơn vị đột quỵ cấp cứu trong thời gian "vàng" (<6 tiếng) càng sớm càng tốt, nếu mất mạch tim mới ép tim trong quá trình đợi 115.
Tỷ lệ tử vong
- Đột tử: Rất cao lên đến hơn 90% .
- Đột quỵ: Nếu không cấp cứu kịp cũng tử vong cao nhưng thấp hơn đột tử.
Phòng ngừa
- Đột tử: Lối sống lành mạnh thể thao, bỏ thuốc lá rượu bia, giảm cân nếu thừa cân, kiểm soát huyết áp, rối loạn lipid máu, tiểu đường, kiểm tra sức khoẻ định kỳ đặc biệt chú ý tim mạch: điện tim, siêu âm tim, chụp mạch vành nếu có nguy cơ cao hoặc tiền sử hẹp mạch vành bằng DSA, CT Photon.
Khám tim mạch định kỳ là biện pháp dự phòng quan trọng với cả đột quỵ não và đột quỵ tim. Ảnh minh họa.
- Đột quỵ: Kiểm soát lối sống (tương tự trên), kiểm tra sức khoẻ định kỳ đặc biệt người có nguy cơ cao hoặc tiền sử từng đột quỵ: điện tim, siêu âm tim, siêu âm mạch cảnh, chụp mạch não bằng MRI hoặc CT Photon.
Lưu ý: Cả hai tình trạng đều cần được cấp cứu ngay lập tức. Quy tắc F.A.S.T giúp nhận biết đột quỵ não nhanh chóng. Với đột tử tim, triệu chứng đau ngực và ngất xỉu là dấu hiệu cần hành động ngay. Tuyệt đối không nhầm lẫn với trúng gió (đi cạo gió) hoặc cấp cứu theo kiểu truyền miệng như chích máu đầu ngón tay, uống thuốc theo truyền miệng.