Bí ẩn vụ nổ Vương Cung Xưởng thời Minh Hy Tông
Sáng ngày 30/5/1626, người dân Bắc Kinh bỗng nhận thấy một cột khói bốc lên từ phía Vương Cung Xưởng, kèm theo tiếng “ầm ầm” và các ngôi nhà chợt rung lắc mạnh. Tiếp đến là sự xuất hiện của một quầng sáng chói lòa cùng tiếng nổ lớn “xé toạc bầu trời” – tạo thành một đám mây khổng lồ hình nấm.
Vụ nổ đã san phẳng mọi thứ trong một khu vực rộng khoảng 2km2 khiến cả vạn người thiệt mạng, hàng ngàn ngôi nhà và công trình xây dựng khác bị thiêu rụi. Áp lực quá lớn làm bật gốc vô số cây cổ thụ và thổi chúng bay ra xa, thậm chí cả một tượng sư tử đá nặng 2,5 tấn cũng cùng chịu chung số phận.
Không chỉ Bắc Kinh, chấn động từ vụ nổ còn có thể được cảm nhận bởi người dân Thông Châu (nằm cách Bắc Kinh 20km về phía Đông Nam), Xương Bình (40km về phía Tây Bắc), Mật Vân (100km về phía Đông Bắc). Hay hàng trăm ngôi nhà tại Kế Châu (cách Bắc Kinh hơn 100km) cũng đột nhiên sụt lún vào đúng thời điểm xảy ra biến cố. Vụ nổ đã giết chết rất nhiều người, xé nát cơ thể họ thành từng mảnh bay tứ tung rồi nằm ngổn ngang trên mặt đất.
Con trai duy nhất của Thiên Khải Đế (Minh Hy Tông, 1605 – 1627), khi ấy mới chỉ bảy tháng tuổi, cũng qua đời vì bị sốc bởi chấn động. Không ít quan lại cũng bị giết, thương tật hoặc mất tích, bao gồm cả Thượng thư Công Bộ – Đổng Khắc Uy – bị gãy cả hai tay và sau đó phải xin từ chức.
Các nhà nghiên cứu thường xếp biến cố Vương Cung Xưởng vào nhóm những vụ nổ phi quân sự (không phải do giao chiến) khủng khiếp nhất trong lịch sử, cùng với các sự kiện ở Beirut (2020), Thiên Tân (2015), Cảng Chicago (1944) hay Halifax (1917). Mặc dù rất khó để đưa ra một kết quả đo lường chính xác về lượng năng lượng giải phóng do vụ nổ, và những tuyên bố cho rằng nó có thể đạt cường độ tương đương với quả bom nguyên tử mà Mỹ ném xuống Hiroshima chắc chắn chỉ mang tính phóng đại, nhưng số người thiệt mạng trên thực tế là cực kỳ lớn bởi vụ nổ xảy ra ở ngay tại trung tâm của một thành phố đông dân nhất thế giới thời bấy giờ.
Việc xác nhận nguyên nhân dẫn đến thảm họa cũng lại là một thách thức lớn nữa, nếu không muốn nói là “bất khả thi”. Sức công phá quá lớn đã xóa sạch mọi dấu vết trên hiện trường, không để lại dù chỉ một manh mối nhỏ cho các nỗ lực điều tra. Ban đầu, chính quyền tin rằng đó là hành vi phá hoại của một thế lực thù địch nào đó; nhưng báo cáo điều tra chính thức lại kết luận vụ nổ đơn giản chỉ là một “sự cố”.
Điều này càng cho thấy năng lực yếu kém của bộ máy dưới thời Thiên Khải Đế. Ngoài ra, biến cố còn xảy đến vào đúng vào thời điểm rối ren của triều Minh – được đặc trưng bởi nạn tham nhũng tràn lan, tình trạng tham quyền đoạt vị, thiên tai (lũ lụt, hạn hán) hoành hành khắp nơi kéo theo những cuộc nổi dậy của nông dân. Tuy nhiên, tất cả đều trở nên lu mờ trước Vương Cung Xưởng.
Nhiều phe nhóm trong hàng ngũ quan lại, bao gồm cả những thế lực có liên hệ với phong trào Đông Lâm, tin rằng một biến cố như vậy chính là thông điệp khiển trách của Trời trước sự vô năng của hoàng đế và là điềm báo về sự sụp đổ [không thể tránh khỏi] của triều đại.
Quả đúng như vậy, vụ nổ Vương Cung Xưởng đã góp phần đẩy nhà Minh nhanh chóng đi đến chỗ diệt vong. Năng lực sản xuất vũ khí, đạn dược bị suy giảm trầm trọng và không bao giờ có thể phục hồi. Hoạt động cứu trợ và khắc phục hậu quả đã để lại gánh nặng nợ nần khổng lồ cho quốc khố vốn đang rất căng thẳng vì đủ thứ áp lực, bao gồm chi tiêu quân sự leo thang để chống lại sự nổi dậy của tộc Nữ Chân 3 ở Mãn Châu do Nỗ Nhĩ Cáp Xích (1559 – 1626) lãnh đạo; làn sóng phản đối các sắc thuế vô lý do triều đình áp đặt được phát động bởi giới trung lưu giàu có ở miền Nam.
Nghiêm trọng hơn là dân chúng không còn tôn trọng và tin vào tính chính danh của Minh triều. Ngoài ra, vụ nổ kinh hoàng cũng cướp đi tính mạng người con trai duy nhất của Thiên Khải Đế khiến ông không còn người kế vị và qua đời không lâu sau đó. Năm 1644, đúng 18 năm sau thảm họa, nhà Minh dưới thời Sùng Trinh Đế (1611 – 1644, em trai của Minh Hy Tông) thất thủ và để giang sơn rơi vào tay người Mãn.
