Mới đây, Sở Y tế TP HCM đã có văn bản yêu cầu Bệnh viện Răng Hàm Mặt Thẩm mỹ Paris tạm ngưng việc thực hiện các phẫu thuật, thủ thuật do đã xảy ra sự cố y khoa nghiêm trọng, khiến một phụ nữ tử vong.

Theo đó, bệnh nhân P.T.T.D. (32 tuổi) thực hiện phẫu thuật nâng ngực và hút mỡ bắp tay tại Bệnh viện Răng Hàm Mặt Thẩm mỹ Paris (84A Bà Huyện Thanh Quan, Phường 9, quận 3, TP HCM). Sau phẫu thuật, chị gặp biến chứng nặng, được chuyển đến Bệnh viện Thống Nhất, nhưng không qua khỏi.

Biểu hiện của chuỗi sai phạm

Trao đổi với PV Khoa học và Đời sống/ Báo Tri thức và Cuộc sống, BS Trần Minh Tú, nguyên giảng viên Trường Đại học Y Dược TP HCM nhấn mạnh, việc đánh đồng phẫu thuật nâng ngực, hút mỡ với các dịch vụ làm đẹp như tắm trắng, chăm sóc da là một sự nhầm lẫn tai hại, đôi khi phải trả giá bằng mạng sống.

“Nâng ngực và hút mỡ đều là đại phẫu. Mỗi kỹ thuật đều có thể gây biến chứng đe dọa tính mạng, chứ chưa nói đến việc thực hiện đồng thời hai can thiệp này. Rủi ro không chỉ tăng gấp đôi, mà còn chồng chéo lên nhau vì ảnh hưởng đến hệ tim mạch, hô hấp, miễn dịch”, BS Tú phân tích.

BS Trần Minh Tú nêu ví dụ về biến chứng thuyên tắc mỡ, một tai biến nội khoa đặc biệt nguy hiểm trong hút mỡ. Theo đó, mỡ bị hút ra không tan hoàn toàn, thay vào đó đi lạc vào tĩnh mạch, lên phổi, gây tắc nghẽn tuần hoàn và suy hô hấp cấp tính.

“Chỉ cần mỡ vào máu và tới phổi, bệnh nhân có thể ngừng thở trong vòng vài phút. Nếu không có sẵn máy thở, thuốc vận mạch, adrenaline và đội ngũ hồi sức can thiệp ngay, nguy cơ tử vong gần như chắc chắn. Không có khái niệm chờ chuyển viện, lúc đó là cuộc đua tính bằng giây”, BS Tú cho hay.

Theo BS Trần Minh Tú, những ca đại phẫu thẩm mỹ như nâng ngực, hút mỡ, đặc biệt khi được thực hiện đồng thời, tiềm ẩn nhiều nguy cơ và đòi hỏi phải tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn y khoa, tương đương một ca mổ nội tạng tại các bệnh viện đa khoa tuyến trung ương.

Cụ thể, ê-kíp phẫu thuật bắt buộc phải có bác sĩ gây mê, hồi sức được đào tạo chính quy, hiện diện xuyên suốt quá trình mổ và theo dõi sát sao trong giai đoạn hậu phẫu. Toàn bộ ca mổ phải được giám sát bằng hệ thống monitor chuyên dụng, theo dõi liên tục các chỉ số sinh tồn quan trọng như huyết áp động mạch xâm lấn, SpO₂, nhịp tim, điện tim (ECG).

Đồng thời, phòng mổ phải được trang bị đầy đủ máy thở chính và máy thở dự phòng, nguồn máu sẵn sàng để truyền trong tình huống chảy máu cấp, cùng với các loại thuốc thiết yếu như adrenaline, noradrenaline, corticoid và thuốc chống sốc phản vệ. Đặc biệt, sau mổ, bệnh nhân cần được theo dõi tại phòng chăm sóc tích cực (ICU) ít nhất từ 24 đến 48 giờ để xử lý kịp thời nếu xảy ra biến chứng nguy hiểm.

“Không thể nói đây là ‘dịch vụ nhẹ nhàng’. Không có ICU, không có bác sĩ nội trú, không có phương tiện cấp cứu thì dù bạn có phòng mổ lộng lẫy, nguy cơ vẫn là thảm họa. Điều đáng sợ là nhiều cơ sở quảng cáo đạt chuẩn quốc tế nhưng thực chất lại rỗng ruột bên trong” BS Tú cảnh báo.

Một thực trạng đáng lo ngại, có quá nhiều cơ sở phẫu thuật thẩm mỹ tại Việt Nam hiện nay vận hành như một spa cao cấp khoác áo bệnh viện.

“Ở một số nơi, bên ngoài là bảng hiệu bệnh viện chuẩn quốc tế, bên trong là vài chiếc monitor cũ kỹ, không có hệ thống oxy trung tâm, không có xe cấp cứu, không có bác sĩ trực 24/24. Tất cả phụ thuộc vào một ê-kíp thuê ngoài chỉ có mặt đúng lúc mổ, sau đó rút đi. Nếu có tai biến, bệnh nhân chỉ còn nước… gọi taxi.

Đặc biệt nguy hiểm là tình trạng quảng cáo gian dối và truyền thông đánh bóng hình ảnh, đánh trúng tâm lý đẹp nhanh, an toàn, không đau của người tiêu dùng.

Họ quảng cáo rằng không để lại sẹo, không đau, phục hồi siêu tốc mà không ai công bố tỷ lệ biến chứng, không có minh bạch về ê-kíp gây mê. Thậm chí nhiều nơi còn mượn hình ảnh người nổi tiếng, bác sĩ ngoại quốc, nhưng thật ra chỉ là hợp tác vài ngày/tháng cho có lệ”, BS Tú phân tích.

Cái chết của chị P.T.T.D. không nên bị xem là sự cố y tế ngoài ý muốn. Theo BS Tú, đó có thể là biểu hiện của một chuỗi sai phạm có hệ thống: Tư vấn chưa đầy đủ: Bệnh nhân không được giải thích rõ nguy cơ tử vong, biến chứng khi thực hiện đại phẫu. Cơ sở không đủ năng lực: Không có ICU, không có đội ngũ gây mê, hồi sức chuẩn, vẫn nhận mổ. Thiếu phản ứng cấp cứu: Khi tai biến xảy ra, không có khả năng xử lý tại chỗ, phải chờ chuyển viện và thời gian đó là thời gian sống còn.

“Khi một người khỏe mạnh bước vào phòng mổ và không bao giờ trở về, đó là nỗi đau quá lớn, không thể biện minh bằng cụm từ tai nạn y khoa. Đây là hậu quả của sự chủ quan, thiếu hiểu biết”, bác sĩ Tú nhấn mạnh.

Trước thực trạng đáng báo động hiện nay, BS Trần Minh Tú kiến nghị một loạt giải pháp mang tính hệ thống nhằm siết chặt hoạt động phẫu thuật thẩm mỹ và bảo vệ an toàn cho người dân. Theo ông, các ca đại phẫu thẩm mỹ cần được xếp vào nhóm bắt buộc có phòng hồi sức tích cực (ICU) và đội ngũ gây mê, hồi sức được đào tạo bài bản. Đồng thời, cần công khai danh sách các cơ sở thẩm mỹ đủ điều kiện được cấp phép thực hiện gây mê và hồi sức, nhằm giúp người dân dễ dàng tra cứu và lựa chọn.

BS Tú cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc bổ sung quy định xử lý hình sự đối với hành vi quảng cáo sai sự thật hoặc cố tình che giấu các rủi ro y khoa. Song song đó, ông đề xuất tổ chức các chương trình phổ cập kiến thức y khoa cơ bản cho người dân, đặc biệt là kỹ năng phân biệt rõ các mức độ can thiệp trong thẩm mỹ.

Có thể bị xử lý hình sự

Liên quan đến vụ việc bệnh nhân P.T.T.D. tử vong sau phẫu thuật nâng ngực, hút mỡ tại Bệnh viện Răng Hàm Mặt Thẩm mỹ Paris (TP HCM), trao đổi với PV Khoa học và Đời sống/ Báo Tri thức và Cuộc sống, luật sư Nguyễn Minh Trí – Đoàn Luật sư Hà Nội cho biết, theo Điều 11 Nghị định 117/2020/NĐ-CP, nếu cơ sở khám chữa bệnh vi phạm các quy định chuyên môn trong quá trình thực hiện dịch vụ y tế, gây ra hậu quả nghiêm trọng, thì có thể bị xử phạt hành chính từ 50 đến 70 triệu đồng.

Đồng thời, có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung như đình chỉ hoạt động chuyên môn trong một thời gian nhất định. Đáng chú ý, ngày 29/5, một ngày trước khi thông tin chính thức được công bố, Sở Y tế TP HCM đã có văn bản yêu cầu bệnh viện tạm dừng toàn bộ hoạt động phẫu thuật thẩm mỹ. Đây là biện pháp hành chính khẩn cấp theo Điều 39 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012, nhằm ngăn ngừa nguy cơ tiếp tục gây hậu quả và chờ kết luận từ cơ quan chức năng.

Luật sư Nguyễn Minh Trí cho biết thêm, căn cứ theo Điều 44 của Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2023 (có hiệu lực từ 2024), trong trường hợp bệnh viện không đủ điều kiện chuyên môn hoặc có hành vi vi phạm nghiêm trọng trong hoạt động nghề nghiệp, ví dụ như gian dối trong kê khai phạm vi hoạt động, sử dụng bác sĩ không đủ điều kiện hành nghề, Sở Y tế có quyền kiến nghị Bộ Y tế thu hồi giấy phép hoạt động vĩnh viễn. Điều này phản ánh thái độ nghiêm khắc của pháp luật trong việc bảo vệ an toàn tính mạng người dân trước các hành vi coi thường quy trình chuyên môn trong ngành y tế, đặc biệt là lĩnh vực phẫu thuật thẩm mỹ có rủi ro cao.

Nếu trường hợp điều tra xác định bệnh viện đã thực hiện phẫu thuật vượt quá phạm vi được cấp phép, hoặc quy trình gây mê, phẫu thuật, hồi sức không đạt chuẩn dẫn đến tử vong, cơ sở này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 315 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017). Điều luật này quy định hình phạt từ 1 đến 5 năm tù với hành vi vi phạm quy định về khám chữa bệnh gây tổn hại sức khỏe, hoặc làm chết người. Nếu có tình tiết tăng nặng như thiếu trách nhiệm mang tính hệ thống, che giấu sai phạm hoặc có hành vi trốn tránh trách nhiệm, mức án có thể lên đến 15 năm tù.

Về trách nhiệm cá nhân của bác sĩ trực tiếp thực hiện phẫu thuật, luật sư Nguyễn Minh Trí cho biết, trường hợp bác sĩ trực tiếp gây mê, phẫu thuật hoặc xử trí hậu phẫu có hành vi vi phạm quy trình kỹ thuật, thiếu năng lực chuyên môn, hoặc bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm dẫn đến cái chết của bệnh nhân, thì cá nhân bác sĩ này có thể bị truy cứu hình sự theo Điều 315 như đã nêu. Việc xử lý sẽ căn cứ vào: Mức độ lỗi (cố ý hay vô ý); Hành vi cụ thể (gây mê sai quy trình, xử lý tai biến chậm trễ…); Việc tuân thủ hay không tuân thủ các quy chuẩn của Bộ Y tế.

Theo Điều 28 Luật Khám bệnh, chữa bệnh 2023, bác sĩ chỉ được phép hành nghề trong phạm vi được cấp chứng chỉ. Nếu bác sĩ tham gia phẫu thuật thẩm mỹ, nhưng không có chứng chỉ chuyên môn phù hợp, hành vi này vi phạm pháp luật nghiêm trọng, có thể bị xử phạt hành chính đến 40 triệu đồng (theo Nghị định 117/2020/NĐ-CP); Bị thu hồi, tước vĩnh viễn chứng chỉ hành nghề; Truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 315 hoặc Điều 360 Bộ luật Hình sự (tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng).

Luật sư Nguyễn Minh Trí chia sẻ, gia đình nạn nhân có quyền khởi kiện bệnh viện và/hoặc bác sĩ, yêu cầu bồi thường theo các quy định tại Bộ luật Dân sự 2015, từ Điều 584 đến Điều 591. Cụ thể, các khoản được yêu cầu bao gồm: Chi phí cấp cứu, điều trị trước khi tử vong; Chi phí tang lễ hợp lý; Khoản bồi thường cho thu nhập bị mất nếu người chết là lao động chính; Bồi thường tổn thất tinh thần, tối đa bằng 100 lần mức lương cơ sở (tương đương khoảng 180 triệu đồng hiện nay).

Gia đình nạn nhân có thể lựa chọn gộp yêu cầu bồi thường vào vụ án hình sự (nếu vụ án được khởi tố) hoặc khởi kiện độc lập tại tòa án dân sự.

Dù không có quyền khởi tố vụ án hình sự (trách nhiệm này thuộc về cơ quan điều tra), nhưng theo Điều 144 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, gia đình có quyền: Tố giác tội phạm với cơ quan công an; Tham gia với tư cách người bị hại hoặc đại diện hợp pháp; Yêu cầu giám định lại nguyên nhân tử vong nếu thấy có nghi vấn; Kiến nghị áp dụng biện pháp ngăn chặn, bảo lưu các quyền lợi trong suốt quá trình điều tra và xét xử.