Theo tìm hiểu của Báo Tri thức và Cuộc sống, loạt bài phân tích về hoạt động đấu thầu của Công ty TNHH Nam Long Thịnh đã chỉ ra những dấu hiệu đáng lo ngại về tính cạnh tranh và hiệu quả kinh tế. Hiện tượng nhà thầu "quen mặt", trúng thầu liên tiếp với tỷ lệ tiết kiệm thấp không chỉ là vấn đề riêng lẻ mà còn phản ánh những khoảng trống trong công tác quản lý hoạt động đấu thầu. Để kiến tạo một môi trường đấu thầu lành mạnh, việc đối chiếu với các quy định pháp luật và lắng nghe ý kiến từ các chuyên gia là hết sức cần thiết.

Khung pháp lý và những hành vi bị cấm

Hệ thống pháp luật về đấu thầu tại Việt Nam ngày càng được hoàn thiện. Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 là nền tảng quan trọng, và tiếp tục được củng cố bởi các văn bản sửa đổi, bổ sung như Luật số 57/2024/QH15, Luật số 90/2025/QH15, cùng với các văn bản hướng dẫn chi tiết như Nghị định 214/2025/NĐ-CP và Thông tư 79/2025/TT-BTC.

Trao đổi với PV Báo Tri thức và Cuộc sống về hiện tượng này, Luật sư Nguyễn Thị Hương (Đoàn Luật sư TPHCM) nhận định:

"Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 quy định rất chi tiết tại Điều 16 về các hành vi bị cấm, bao gồm hành vi thông thầu, gian lận, cản trở, và không bảo đảm công bằng, minh bạch. Đặc biệt, luật nghiêm cấm việc đưa ra các điều kiện trong hồ sơ mời thầu nhằm hạn chế sự tham gia của nhà thầu hoặc tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng."

Đối chiếu với thực tiễn, Luật sư Hương phân tích: "Việc một nhà thầu trúng thầu liên tục tại một chủ đầu tư với tỷ lệ tiết kiệm rất thấp, mặc dù chưa đủ cơ sở pháp lý để kết luận ngay là có vi phạm, nhưng đây là những tín hiệu 'bất thường'. Đây là cơ sở quan trọng để các cơ quan thanh tra, kiểm toán cần vào cuộc rà soát lại toàn bộ quy trình. Cần làm rõ liệu E-HSMT có cài cắm các tiêu chí mang tính định hướng hay không, và việc đánh giá hồ sơ dự thầu có thực sự khách quan."

Luật sư Hương cũng nhấn mạnh vai trò của việc công khai thông tin theo quy định mới tại Nghị định 214/2025/NĐ-CP và Thông tư 79/2025/TT-BTC: "Minh bạch thông tin là chìa khóa. Các chủ đầu tư có trách nhiệm giải trình rõ ràng nếu có kiến nghị hoặc phản ánh về quá trình lựa chọn nhà thầu. Đặc biệt, đối với các gói thầu sử dụng nguồn thu hợp pháp của đơn vị sự nghiệp công lập, trách nhiệm giải trình càng phải được đề cao."

Giải pháp nâng cao tính cạnh tranh thực chất

Để khắc phục tình trạng thiếu cạnh tranh và nâng cao hiệu quả kinh tế trong đấu thầu, cần có những giải pháp đồng bộ từ khâu lập kế hoạch đến tổ chức thực hiện.

Chia sẻ quan điểm về vấn đề này, Chuyên gia đấu thầu Đỗ Phạm Giang phân tích:

"Để tránh tình trạng 'gương mặt thân quen', mấu chốt nằm ở việc xây dựng Hồ sơ mời thầu (E-HSMT) và công tác tổ chức đấu thầu. Thứ nhất, các chủ đầu tư cần xây dựng E-HSMT cởi mở, khoa học, tuyệt đối loại bỏ các tiêu chí mang tính định hướng, tạo rào cản kỹ thuật không cần thiết nhằm hạn chế sự tham gia của các nhà thầu."

"Thứ hai, cần mở rộng kênh thông tin mời thầu để thu hút tối đa nhà thầu có năng lực tham gia. Đồng thời, cần nâng cao năng lực và đạo đức công vụ của các tổ chuyên gia, đơn vị thẩm định để đảm bảo việc đánh giá hồ sơ thực sự công tâm."

Ông Giang cũng đề xuất tăng cường vai trò giám sát nội bộ và cộng đồng, đặc biệt tại các đơn vị sự nghiệp công lập: "Đối với các đơn vị như trường đại học, bệnh viện, khi sử dụng nguồn thu hợp pháp để đầu tư, cần tăng cường vai trò giám sát của Hội đồng trường, Ban thanh tra nhân dân và các tổ chức đoàn thể. Sự giám sát chéo sẽ giúp đảm bảo đồng vốn được sử dụng đúng mục đích và hiệu quả nhất, tránh tình trạng lợi ích nhóm."

Nhìn từ loạt gói thầu của Công ty TNHH Nam Long Thịnh, có thể thấy bài toán về tính cạnh tranh và hiệu quả kinh tế trong đấu thầu vẫn là một thách thức lớn. Mặc dù khung pháp lý đã đầy đủ, nhưng việc thực thi và giám sát trên thực tế vẫn cần sự vào cuộc quyết liệt hơn từ các cơ quan chức năng và sự cam kết mạnh mẽ về tính minh bạch từ chính các chủ đầu tư. Chỉ khi hoạt động đấu thầu thực sự cạnh tranh, công bằng, nguồn lực của nhà nước và xã hội mới được sử dụng một cách tối ưu.