Hoàng Mi Lão Phật hay Hoàng Mi Lão Quái, Hoàng Mi Đại Vương vốn là một tiểu đồng (đứa trẻ) lông mày vàng giữ khánh cho Phật Di Lặc. Nhân lúc Di Lặc dự hội, tên này lấy cắp bảo bối xuống trần lập ra Lôi Âm (Tiểu Lôi Âm) tự giả, tự xưng là Hoàng Mi Lão Phật.
Nhân lúc Đường Tăng vào chùa Lôi Âm, Hoàng Mi đã đóng giả Phật tổ để lừa và bắt giữ Đường Tăng. Yêu quái này chỉ vì muốn thành Phật nên mới làm khó dễ bốn thầy trò Đường Tăng.
Trọng trận giao chiến đầu tiên với Hoàng Mi Lão Phật, Tôn Ngộ Không đã bị nhốt vào trong Não Bạt Vàng – bảo pháp ngay cả gậy Như Ý cũng không thể phá vỡ. Ai bị nhốt vào Não Bạt Vàng vài canh giờ toàn thân sẽ tan chảy thành nước.
Tôn Ngộ Không bị yêu quái tung não bạt vàng ra, chụp kín người, bên trong “tối om om, nóng nực đến nỗi mồ hôi vã ra như tắm, xô phải đẩy trái, không sao thoát ra được, vội vàng cầm gậy sắt đánh loạn xạ, nhưng cũng chẳng động đậy một ly”.
May nhờ đến sừng của Kim Cang Long mà Tôn Ngộ Không mới thoát ra ngoài được. Tuy nhiên sau đó, Tôn Ngộ Không cùng các vị Long Vương lại bị hút vào Túi Hậu Thiên – pháp bảo có thể thâu tóm được vạn vật, hút cả trời đất không gì chống lại được.
Ngộ Không phải nhờ đến Phật Tổ Di Lặc chỉ điểm dẫn dắt yêu quái đến cánh đồng dưa hấu. Vì quá đói khát, yêu quái đã ăn phải quả dưa mà Ngộ Không biến thành hạt, đánh từ trong bụng yêu quái đánh ra và hàng phục được yêu quái.
Kỳ thực Hoàng Mi mặc dù cũng từng nói muốn ăn thịt Đường Tăng, nhưng bởi vì Hoàng Mi vốn là một đứa trẻ bản tính ngốc nghếch nên thường xuyên làm ra nhiều việc khôi hài. Chứ thực chất, Hoàng Mi có đạo hạnh tu hành rất cao và chỉ muốn thay thế Đường Tăng lập một đội thỉnh kinh riêng để đến Tây Trúc thỉnh kinh, tu thành chính quả.
Yêu quái thứ hai khao khát đến Tây Trúc thỉnh kinh là Lục Nhĩ Mỹ Hầu . Nhân lúc Tôn Ngộ Không bị Đường Tăng đuổi đi, Lục Nhĩ Mỹ Hầu đã giả làm Tôn Ngộ Không để quay lại, hòng trà trộn vào để đi lấy trở kinh thành Phật, đáng tiếc đều là thiếu bản tính thiện lương, làm việc sát sinh để đạt được mục đích.
Sau đó, Tôn Ngộ Không phát hiện ra và đã trở về phân tranh thật giả. Điều này đã tạo nên một cuộc chiến "kinh thiên động địa" giữa 2 con khỉ, cả hai đánh nhau bất phân thắng bại, phải nhờ tới chư vị thần tiên giúp phân biệt thật giả, nhưng ngay cả pháp nhãn của Quan Âm Bồ Tát, gương chiếu yêu của Ngọc Đế cũng không thể tìm ra đâu là Tôn Ngộ Không thật.
Do ngang tài ngang sức nên cuối cùng phải nhờ đến Phật Tổ Như Lai, dùng Đại Thiên Am, có công năng vô cùng, được coi là pháp bảo mạnh nhất trong Tây du ký mới có thể chỉ ra được thật giả Tôn Ngộ Không. Không hãm lại được sự tức giận của mình, Ngộ Không đã một gậy đánh chết Lục Nhĩ Mỹ Hầu rồi lại lên đường đưa Đường Tăng đi thỉnh kinh.
Sau khi Lục Nhĩ Mỹ Hầu bị tiêu diệt, Phật Tổ mới cho biết nó vốn là con khỉ đá có tới tận 6 cái tai, mọi việc trong thiên hạ chỉ cần đứng một chỗ là biết được tường tận. Rất nhiều kế hoạch bí mật và pháp thuật tu luyện đều bị Lục Nhĩ Mỹ Hầu nghe trộm và rèn luyện thành thục. Chính vì vậy mà nó có 72 phép biến hóa và công lực giống hệt Ngộ Không, thậm chí còn có phần nhỉnh hơn một bậc.
Cả Hoàng Mi Lão Phật và Lục Nhĩ Mỹ Hầu đều hiểu rằng, thoát ra khỏi luân hồi mới có thể trường sinh bất lão nên muốn được thay thế hoặc trà trộn vào để được đi thỉnh Kinh. Tuy nhiên đức tâm chưa đủ lại mơ mộng hão huyền, kết quả là trắng tay và bị thu phục.
