Mới đây, Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) vừa ra quyết định thu hồi 13 lô mỹ phẩm do Công ty TNHH thương mại Minh Khương (địa chỉ: 3A Trần Khánh Dư, phường Tân Định, Quận 1 (cũ), TP HCM) phân phối, đồng thời đình chỉ hoạt động công bố sản phẩm của công ty này trong 6 tháng vì vi phạm nghiêm trọng về nhãn mác và công thức sản phẩm.

Cụ thể, 5 sản phẩm thuộc các dòng Image Skincare và Vital C bị thu hồi do ghi nhãn gây hiểu lầm, khiến người tiêu dùng dễ nhầm là thuốc. Các số lô bị ảnh hưởng bao gồm từ 416 2D đến LOT 24L06H1.

Ngoài ra, 8 sản phẩm khác cũng bị đình chỉ lưu hành vì công thức không đúng với hồ sơ đã công bố, trong đó có Iluma™ Intense Exfoliating Cleanser (lô 5055C) và Ageless Total Facial Cleanser (lô 24C05B2). Tất cả sản phẩm do Image International Manufacturing, LLC (Mỹ) sản xuất.

Đáng chú ý, toàn bộ hồ sơ công bố sản phẩm trước đó của Công ty TNHH thương mại Minh Khương cũng không còn giá trị pháp lý. Việc tạm ngưng tiếp nhận hồ sơ công bố mới đối với công ty này có hiệu lực từ ngày 21/7/2025.

Ảnh hưởng nghiêm trọng sức khỏe người dùng

Trao đổi với PV Khoa học và Đời sống/ Báo Tri thức và Cuộc sống, bác sĩ Trần Minh Tú, nguyên giảng viên trường Đại học Y dược TP HCM cho biết, sự việc Công ty TNHH thương mại Minh Khương không chỉ là vi phạm hành chính đơn thuần mà tiềm ẩn rủi ro sức khỏe nghiêm trọng cho cộng đồng, đặc biệt khi các sản phẩm này được phân phối rộng rãi. Các sản phẩm ghi thành phần không đúng như trong hồ sơ công bố rất nguy hiểm và phản khoa học.

“Chúng ta cần hiểu rõ, mỗi công thức mỹ phẩm được xây dựng dựa trên các nguyên tắc an toàn sinh học, độ ổn định hóa học và mức độ hấp thu qua da. Khi thành phần bị thay đổi, người dùng thực tế đang sử dụng một sản phẩm không được bất kỳ cơ quan nào kiểm định. Họ trở thành ‘chuột bạch hóa học’ mà không hề hay biết”, bác sĩ Trần Minh Tú phân tích.

Theo bác sĩ Tú, việc này tiềm ẩn nhiều nguy cơ như: Gây kích ứng da cấp tính hoặc mãn tính. Các chất không được công bố rõ ràng có thể gây mẩn đỏ, rát, bong tróc, viêm da tiếp xúc…

Ảnh hưởng đến hàng rào bảo vệ da tự nhiên: Một số chất làm sạch hoặc dưỡng ẩm mạnh nếu không cân đối đúng tỷ lệ dễ phá vỡ độ pH và cấu trúc biểu bì.

Nguy cơ gây độc toàn thân: Nếu sản phẩm chứa các chất như corticoid, paraben, hydroquinone hoặc chất cấm khác, chúng có thể thẩm thấu qua da, ảnh hưởng đến nội tiết, gan, thận.

Bác sĩ Tú dẫn chứng: “Chúng tôi từng tiếp nhận không ít bệnh nhân bị sạm da nặng, nổi ban hoặc viêm da dai dẳng vì dùng sản phẩm không rõ nguồn gốc hoặc không minh bạch thành phần. Một số trường hợp còn phát hiện dấu hiệu rối loạn nội tiết do nghi ngờ tiếp xúc lâu dài với corticoid bị ngụy trang trong kem làm đẹp”.

Đáng lo ngại không kém, 5 sản phẩm mỹ phẩm bị thu hồi của Công ty TNHH thương mại Minh Khương có ghi trên bao bì những từ ngữ như: “Giảm viêm”, “kháng khuẩn”, “làm lành tổn thương”, “làm chậm quá trình lão hóa”… Theo quy định, mỹ phẩm không được phép ghi công dụng như thuốc điều trị.

“Chúng ta không thể chấp nhận một sản phẩm mỹ phẩm lại được ghi như thuốc. Điều này sẽ khiến người tiêu dùng nhầm tưởng rằng họ có thể dùng sản phẩm đó để trị bệnh, trong khi bản chất chỉ là chăm sóc bề mặt da. Hậu quả là nhiều người bị mụn, viêm da, nấm da… tự ý mua mỹ phẩm mà không đi khám dẫn tới điều trị sai, bệnh nặng thêm”, bác sĩ Trần Minh Tú nhấn mạnh.

Ông cũng cảnh báo, nếu những sản phẩm này chứa hoạt chất có tác dụng dược lý thực sự nhưng không công bố, ví dụ như kháng sinh bôi, corticosteroid, retinoid mạnh người dùng có thể gặp phản ứng phụ nghiêm trọng, từ giãn mao mạch, rối loạn sắc tố cho tới lão hóa sớm và bào mòn da.

Theo bác sĩ Trần Minh Tú, qua vụ việc này cho thấy lỗ hổng trong quản lý hậu kiểm mỹ phẩm tại Việt Nam. Việc công bố sản phẩm hiện nay phần lớn dựa trên hồ sơ doanh nghiệp tự nộp, còn kiểm tra thành phần thực tế chưa được thực hiện định kỳ một cách chặt chẽ.

“Công bố mỹ phẩm chỉ là bước đầu. Nhưng nếu không có hậu kiểm nghiêm ngặt, không có việc đối chiếu mẫu thật – nhãn mác – thành phần định lượng thực tế thì việc công bố chỉ là hình thức”, bác sĩ Tú nhận định.

Sau vụ việc thu hồi hàng loạt sản phẩm mỹ phẩm vi phạm, bác sĩ Trần Minh Tú khuyến cáo, người dân cần ngừng sử dụng ngay các sản phẩm bị thu hồi, đồng thời kiểm tra kỹ tên, số lô sản xuất và đơn vị phân phối ghi trên bao bì. Bên cạnh đó, cần theo dõi phản ứng của da trong vài ngày sau khi ngưng sử dụng, đặc biệt nếu xuất hiện các dấu hiệu như đỏ, ngứa, khô rát hay nổi ban.

Bác sĩ Tú cũng cảnh báo không nên tin vào các mỹ phẩm quảng cáo có tác dụng “trị nám”, “trị viêm” hay “làm lành tổn thương”, vì đó có thể là chiêu trò đánh lừa người tiêu dùng bằng công dụng giả. Ông khuyên mọi người nên ưu tiên lựa chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, công bố thành phần minh bạch, được chuyên gia khuyến nghị, đồng thời hạn chế dùng hàng xách tay không có nhãn phụ tiếng Việt. Trường hợp có biểu hiện bất thường trên da, người dùng nên đến khám tại chuyên khoa da liễu thay vì tiếp tục thử nghiệm các sản phẩm mỹ phẩm khác.

“Chúng ta chăm sóc da không phải để làm đẹp tức thời rồi gánh hậu quả dài lâu. Mỹ phẩm sai công thức là một loại chất độc mềm không gây hại ngay, nhưng tích lũy và để lại hậu quả khôn lường”, bác sĩ Trần Minh Tú kết luận.

Dấu hiệu lừa dối người tiêu dùng có hệ thống

Dưới góc nhìn pháp lý, trao đổi với PV Khoa học và Đời sống/ Báo Tri thức và Cuộc sống, luật sư Nguyễn Minh Trí, Đoàn luật sư Hà Nội cho rằng, hành vi của doanh nghiệp trong vụ việc này không đơn giản chỉ là lỗi hành chính mà cần được xem xét ở cả trách nhiệm dân sự và trách nhiệm hình sự nếu có hậu quả xảy ra với người tiêu dùng.

Trong số các sản phẩm bị thu hồi, 5 sản phẩm bị phát hiện ghi nhãn có nội dung quảng cáo sai lệch, gây hiểu lầm như thuốc điều trị (“giảm viêm”, “kháng khuẩn”, “làm lành tổn thương”…). Theo luật sư Nguyễn Minh Trí, đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng Điều 6 Luật Quảng cáo 2012, đồng thời có dấu hiệu lừa dối người tiêu dùng theo quy định tại Điều 197 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi bổ sung 2017).

“Nếu hành vi ghi nhãn gây hiểu nhầm là thuốc khiến người tiêu dùng tự ý sử dụng mà dẫn tới tổn thương sức khỏe, thậm chí tổn hại nghiêm trọng thì ngoài xử phạt hành chính, doanh nghiệp còn có thể bị xem xét xử lý trách nhiệm hình sự vì hành vi gian dối trong kinh doanh”, luật sư Nguyễn Minh Trí nhấn mạnh.

8 sản phẩm khác bị thu hồi do thành phần ghi trên nhãn không đúng với hồ sơ công bố. Đây là hành vi vi phạm trực tiếp quy định tại Điều 68 Luật Dược 2016 về quản lý mỹ phẩm và xâm phạm quyền được cung cấp thông tin trung thực của người tiêu dùng theo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010.

Luật sư Trí phân tích: “Công bố mỹ phẩm là một dạng cam kết pháp lý về thành phần và chất lượng sản phẩm. Khi doanh nghiệp tự ý thay đổi công thức mà không cập nhật hoặc khai báo lại, hành vi đó được xem là cung cấp sản phẩm không đúng nội dung công bố, có thể bị xử phạt đến 70 triệu đồng theo Nghị định 117/2020/NĐ-CP”.

Tuy nhiên, nếu hậu quả gây ra là thiệt hại sức khỏe, tổn thương da cho người sử dụng, đặc biệt trong các trường hợp có báo cáo tác dụng phụ, doanh nghiệp hoàn toàn có thể bị khởi kiện dân sự, thậm chí bị điều tra nếu hành vi có dấu hiệu gian lận thương mại gây hậu quả nghiêm trọng.

Hiện tại, Cục Quản lý Dược đã yêu cầu đình chỉ lưu hành, thu hồi toàn quốc các lô sản phẩm vi phạm, tạm dừng tiếp nhận hồ sơ công bố mỹ phẩm của Công ty Minh Khương trong vòng 6 tháng. Tuy nhiên, luật sư Nguyễn Minh Trí cho rằng, mức xử lý như vậy là chưa tương xứng với tính chất nghiêm trọng của vụ việc.

“Hậu quả pháp lý thực tế không chỉ dừng lại ở đình chỉ, mà cần rà soát xem có người tiêu dùng nào đã bị tổn hại sức khỏe không. Nếu có, cần khẩn trương hỗ trợ nạn nhân khởi kiện yêu cầu bồi thường, đồng thời xem xét yếu tố hình sự nếu có yếu tố gian dối có tổ chức, tái phạm hoặc gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng”.

Luật sư Trí cũng cho rằng, vụ việc này là lời cảnh tỉnh cho thị trường mỹ phẩm Việt Nam, nơi nhiều doanh nghiệp vẫn cố tình sử dụng vùng xám pháp lý để quảng bá sản phẩm mỹ phẩm như thuốc.

“Nhiều sản phẩm mỹ phẩm hiện nay cố tình ghi các từ như ‘trị’, ‘giảm’, ‘điều trị’, ‘làm lành’ mà không qua kiểm duyệt như thuốc. Điều này vi phạm Luật Quảng cáo và là hành vi gian dối có hệ thống. Nếu không xử lý nghiêm, người tiêu dùng tiếp tục là nạn nhân của những sản phẩm lập lờ công dụng”.

Để ngăn chặn tình trạng mỹ phẩm vi phạm tràn lan, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng, theo luật sư Nguyễn Minh Trí, cần tăng cường công tác hậu kiểm thành phần thực tế trong sản phẩm mỹ phẩm, thay vì chỉ dựa vào hồ sơ công bố từ doanh nghiệp vốn có thể bị gian lận. Đồng thời, cần sửa đổi Luật Quảng cáo để siết chặt việc diễn đạt công dụng của mỹ phẩm, ngăn chặn tình trạng “mỹ phẩm hóa thuốc” để thổi phồng hiệu quả.

Ngoài ra, luật sư đề xuất thiết lập cơ chế tiếp nhận phản ánh từ người tiêu dùng một cách dễ dàng và hiệu quả hơn, bảo vệ quyền lợi cá nhân khi gặp tổn hại về sức khỏe. Với các trường hợp tái phạm hoặc cố tình vi phạm nghiêm trọng, nên xử lý nghiêm khắc, kể cả tạm đình chỉ hoạt động kinh doanh nếu cần thiết. Cuối cùng, việc công khai minh bạch danh sách các tổ chức, cá nhân vi phạm trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Y tế sẽ giúp người tiêu dùng tra cứu, phòng tránh rủi ro, góp phần tạo ra môi trường kinh doanh mỹ phẩm lành mạnh hơn.

Dưới góc độ pháp lý, vụ việc của Công ty Minh Khương không chỉ là một sự cố quản lý mỹ phẩm, mà là hành vi có dấu hiệu gian dối trong thương mại và xâm phạm nghiêm trọng đến quyền lợi người tiêu dùng. Việc ghi nhãn sai lệch, công bố sai thành phần và sử dụng ngôn từ đánh lừa nhận thức về công dụng sản phẩm là những vi phạm cần bị xử lý nghiêm minh.