Hiện giá dừa tươi tại khu vực ĐBSCL chỉ còn 30.000 - 40.000 đồng/chục 12 trái, tương đương 5.000 - 6.000 đồng/kg đối với hàng đạt chuẩn xuất khẩu - mức thấp nhất kể từ khi Việt Nam chính thức xuất khẩu chính ngạch dừa tươi sang Trung Quốc vào tháng 10-2024.

Ông Trương Tấn Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH Dừa Năng Lượng (Vĩnh Long), cho biết thị trường đang trong giai đoạn cung vượt cầu do bước vào mùa mưa, năng suất tăng trong khi sức tiêu thụ giảm. Tuy nhiên, theo ông Cao Bá Đăng Khoa, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dừa Việt Nam, việc giá dừa giảm sâu không chỉ do mùa vụ mà là dấu hiệu của "cú sốc thị trường". Ông cho rằng ngành dừa tươi đang phát triển quá "nóng", dẫn đến tình trạng nhiều doanh nghiệp thu mua, xuất khẩu mà không kiểm soát chất lượng. "Có những container dừa tươi xuất sang Trung Quốc như "nồi lẩu thập cẩm", lẫn lộn các giống, kích cỡ, hương vị khác nhau. Kết cục là khách hàng trả hàng, doanh nghiệp phải chở về bán rẻ trong nước" - ông Khoa nói.

Theo ông Khoa, trong chuyến làm việc gần đây với Hiệp hội Trái cây TP Bằng Tường (Trung Quốc), đối tác nhập khẩu cũng phản ánh tình trạng dừa Việt Nam không đồng nhất về chất lượng. "Mỗi lần mua là một chất lượng khác, rất khó giữ uy tín với người tiêu dùng" - ông Khoa dẫn lời đối tác.

Thực tế, Việt Nam hiện có 16 giống dừa tươi uống nước, mỗi vườn trồng xen nhiều loại nhưng nhà vườn luôn muốn thương lái thu mua toàn bộ. Điều này dẫn tới khó khăn trong việc phân loại, tuyển chọn khi xuất khẩu. Do đó, để ngành dừa tươi phát triển bền vững, cần tổ chức quy hoạch sản xuất, nâng cao chất lượng và bảo đảm sự minh bạch chứ không thể phát triển tự phát như thời gian qua. Người trồng dừa phải ghi nhật ký canh tác, điều mà rất ít nông dân có thói quen thực hiện.

Với thị trường Mỹ, ông Khoa cho biết vừa khảo sát một siêu thị ở Chicago, giá bán lẻ dừa tươi ở đây 4,39 USD/trái (gần 120.000 đồng/trái), dư địa còn rất lớn. Tuy nhiên, các thị trường như Mỹ, EU… đòi hỏi cao về các tiêu chuẩn sản xuất bền vững, trách nhiệm xã hội, công bằng thương mại,…

Từ sự việc của ngành dừa, nhiều người liên tưởng đến thanh long và sầu riêng thời kỳ hoàng kim, sau đó tụt dốc. Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho biết thanh long từng mang về hơn 1 tỉ USD/năm nhưng hiện chỉ còn khoảng 500 triệu USD/năm vì sản phẩm mất dần tính cạnh tranh.

Với sầu riêng - loại quả từng "gây bão" xuất khẩu, sau giai đoạn tăng trưởng kỷ lục đầu năm 2024, mặt hàng này đối mặt cú sốc lớn khi Trung Quốc siết kiểm soát tồn dư cadimi và chất vàng ô, khiến lượng xuất khẩu giảm tới 80%. "Sầu riêng là cây khó trồng, Trung Quốc thử nghiệm ở đảo Hải Nam nhưng chưa thành công, đó là lợi thế của Việt Nam. Nhưng nếu chúng ta không chủ động nâng cao chất lượng, đổi mới quy trình thì lợi thế này cũng sẽ sớm mất" - ông Nguyên cảnh báo.

Điều này cho thấy việc chủ động kiểm soát chất lượng, nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua các hoạt động đổi mới, sáng tạo để giữ vị thế thị trường là điều mà cả doanh nghiệp và nông dân Việt Nam không thể bỏ qua.