Mới đây, kết quả gói thầu "Cung cấp hàng hóa thực phẩm bồi dưỡng bằng hiện vật 6 tháng cuối năm 2025 và 6 tháng đầu năm 2026 tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2" đã ghi nhận sự tham gia của hai nhà thầu lớn, trong đó có Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam (mã số thuế: 0102595740). Tuy nhiên, kết quả cuối cùng lại dấy lên nhiều câu hỏi đáng chú ý về hoạt động đấu thầu của "ông lớn" ngành bưu chính.

Cụ thể, tại gói thầu có mã thông báo mời thầu IB2500335947 do Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 (chủ đầu tư) mời thầu, có hai nhà thầu nộp hồ sơ dự thầu (E-HSDT). Biên bản mở thầu ngày 15/08/2025 ghi nhận, Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk) có giá dự thầu là 4.575.987.000 đồng, trong khi Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam (VNPost) có giá dự thầu là 4.629.190.000 đồng, cao hơn đối thủ khoảng 53 triệu đồng.

Theo Báo cáo đánh giá E-HSDT số 66/BC-TCG.TTG ngày 25/8/2025 của đơn vị tư vấn là Công ty Cổ phần Tư vấn Xây dựng TTG, cả hai nhà thầu đều được đánh giá "Đạt" ở các bước đánh giá tính hợp lệ, năng lực kinh nghiệm và kỹ thuật. Tuy nhiên, do áp dụng phương pháp giá thấp nhất, Vinamilk được xếp hạng thứ nhất.

Ngày 05/09/2025, ông Nguyễn Hữu Thắng, Giám đốc Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2, đã ký Quyết định số 730/QĐ-BV phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu. Theo đó, Vinamilk đã trúng thầu với giá 4.575.987.000 đồng, trong khi VNPost trượt thầu với lý do "nhà thầu xếp hạng 2". Tỷ lệ tiết kiệm của gói thầu đạt khoảng 2,6%, tương đương hơn 124.130.500 đồng so với giá gói thầu là 4.700.117.500 đồng.

Việc một doanh nghiệp nhà nước quy mô lớn như VNPost tham gia và trượt một gói thầu cung cấp thực phẩm – một lĩnh vực không phải cốt lõi – đặt ra câu hỏi về chiến lược đa dạng hóa ngành nghề và năng lực cạnh tranh thực sự của doanh nghiệp này trên "sân chơi" đấu thầu hàng hóa.

"Chân dung" nhà thầu với lịch sử trúng thầu "khủng"

Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam, có trụ sở tại Số 05 Đường Phạm Hùng, Phường Cầu Giấy, Hà Nội, do ông Chu Quang Hào làm Tổng giám đốc, là một trong những doanh nghiệp nhà nước hàng đầu trong lĩnh vực bưu chính, chuyển phát. Tuy nhiên, trên thị trường đấu thầu, VNPost còn được biết đến với vai trò là một "tay chơi" đáng gờm.

Theo dữ liệu, tính đến tháng 9/2025, VNPost đã tham gia 1.323 gói thầu, trong đó trúng 816 gói, trượt 413 gói, 63 gói chưa có kết quả và 31 gói đã bị hủy. Tổng giá trị các gói thầu đã trúng (bao gồm cả vai trò độc lập và liên danh) lên tới 1.520.881.673.972 đồng. Nếu chỉ tính riêng vai trò độc lập, con số này cũng đạt 918.784.502.198 đồng.

Một con số đáng chú ý là tỷ lệ trung bình giá trúng thầu so với giá dự toán của VNPost là 97,41%. Điều này có nghĩa là mức độ tiết kiệm cho ngân sách nhà nước tại các gói thầu mà doanh nghiệp này trúng khá thấp, khoảng 2,59%.

Những mối quan hệ "đặc biệt" và tỷ lệ trúng thầu tuyệt đối

Phân tích sâu hơn về lịch sử đấu thầu của VNPost cho thấy một quy luật đáng chú ý: Tần suất trúng thầu dày đặc tại một số chủ đầu tư, bên mời thầu nhất định, đặc biệt là các đơn vị hành chính công.

Điển hình nhất là mối quan hệ với Phòng Cảnh sát giao thông đường bộ - đường sắt Công an TP.HCM (CATP.HCM). Dữ liệu ghi nhận VNPost đã tham gia 23 gói thầu do đơn vị này mời và trúng tuyệt đối cả 23 gói, với tổng giá trị hơn 2,1 tỷ đồng, đạt tỷ lệ thắng 100%. Hầu hết các gói thầu này đều là "Cung ứng dịch vụ bưu chính chuyển phát nhanh Thư thông báo vi phạm", được chỉ định thầu rút gọn.

Tương tự, tại Trung tâm Phục vụ hành chính công tỉnh Lạng Sơn, VNPost đã tham gia 11 gói thầu và trúng 10 gói, 1 gói chưa có kết quả. Hay tại Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội, VNPost đã trúng 7 trong 8 gói thầu tham gia, với tổng giá trị lên tới hơn 582 tỷ đồng.

Việc liên tục được lựa chọn tại các đơn vị này cho thấy sự tín nhiệm và năng lực chuyên môn của VNPost trong lĩnh vực dịch vụ hành chính công. Tuy nhiên, việc trúng thầu với tỷ lệ gần như tuyệt đối, phần lớn qua hình thức chỉ định thầu.

Hoạt động đấu thầu năm 2025: Thống trị "sân nhà", chật vật ở "sân khách"

Chỉ tính riêng trong năm 2025, bức tranh hoạt động của VNPost càng trở nên rõ nét. Doanh nghiệp này đã tham gia 423 gói thầu, trúng 259 gói và trượt 152 gói.

Các gói thầu trúng chủ yếu tập trung vào mảng dịch vụ cốt lõi như: "Chuyển phát trả thẻ Đảng viên" (trị giá 7,8 tỷ đồng) do Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội mời thầu; "Cung cấp dịch vụ chuyển phát trả thẻ căn cước năm 2025" (liên danh, giá trị hơn 20,7 tỷ đồng); hay hàng loạt gói thầu "Dịch vụ chi trả chính sách trợ giúp xã hội" tại các địa phương trên cả nước như An Giang, Đắk Lắk, Thanh Hóa...

Ngược lại, ở mảng cung cấp hàng hóa không chuyên, VNPost lại liên tục "thất thủ". Điển hình là chuỗi 13/14 gói thầu cung cấp gạo cho Chi cục Dự trữ Nhà nước khu vực III mà VNPost đã tham gia và trượt thầu. Gói duy nhất VNPost trúng tại đơn vị này là "Gói thầu số 09: Mua 1.200 tấn gạo nhập kho DTQG tại kho Thủy Nguyên" với giá trúng thầu 13.344.000.000 đồng, đạt tỷ lệ tiết kiệm khá cao, hơn 17%. Sự tương phản này cho thấy khi tham gia vào một sân chơi cạnh tranh thực sự về giá và năng lực cung ứng hàng hóa đặc thù, VNPost dường như gặp không ít khó khăn.

Góc nhìn chuyên gia và quy định pháp luật

Dưới góc độ pháp lý, Luật sư Võ Quang Vinh, Đoàn Luật sư tỉnh Vĩnh Long, chia sẻ: "Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15, cùng các Nghị định và Thông tư hướng dẫn như Nghị định 214/2025/NĐ-CP và Thông tư 79/2025/TT-BTC, đã tạo ra một hành lang pháp lý ngày càng chặt chẽ, hướng tới mục tiêu cao nhất là cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Việc một nhà thầu trúng nhiều gói thầu không phải là điều bất thường nếu họ thực sự có năng lực vượt trội. Tuy nhiên, nếu một nhà thầu liên tục trúng thầu tại một số chủ đầu tư nhất định với tỷ lệ tiết kiệm thấp, cần xem xét kỹ lưỡng quá trình lập hồ sơ mời thầu và đánh giá hồ sơ dự thầu để đảm bảo không có sự ưu ái hay các yếu tố hạn chế cạnh tranh".

Chuyên gia đấu thầu Lê Tấn Việt cũng nhận định: "Hiện tượng 'nhà thầu sân nhà, sân khách' khá phổ biến. Ở lĩnh vực cốt lõi, có kinh nghiệm và quan hệ tốt, nhà thầu dễ dàng chiếm ưu thế. Nhưng khi bước sang lĩnh vực mới, không có lợi thế cạnh tranh về giá và chuyên môn, việc thất bại là điều dễ hiểu. Câu chuyện của VNPost tại gói thầu của Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 là một ví dụ. Điều này cũng là một chỉ dấu cho thấy thị trường đấu thầu ngày càng yêu cầu cao hơn về năng lực chuyên môn thực sự của nhà thầu, thay vì chỉ dựa vào quy mô hay danh tiếng chung chung".

Hoạt động đấu thầu của Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam cho thấy hình ảnh của một "ông lớn" đa năng, vừa thống trị ở lĩnh vực sở trường, vừa nỗ lực mở rộng sang các mảng kinh doanh mới. Tuy nhiên, những con số về tỷ lệ trúng thầu tuyệt đối tại một số đơn vị, tỷ lệ tiết kiệm còn khiêm tốn, cùng với những lần "sẩy chân" ở các lĩnh vực không cốt lõi, đang đặt ra những câu hỏi về chiến lược kinh doanh của nhà thầu.