Trong Tam quốc diễn nghĩa, khi Tào Tháo mang quân đánh Từ Châu, 3 anh em Lưu Bị, Quan Vũ và Trương Phi xung trận nhưng thất bại, bị lạc mỗi người một nơi. Lưu Bị chạy sang Hà Bắc theo Viên Thiệu, Quan Vũ phải hàng Tào Tháo, còn Trương Phi cầm một cánh quân chạy tới tận Cổ Thành thuộc huyện Chân Dương, quận Nhữ Nam. Tại đây Trương Phi gặp tướng quân Khăn Vàng là Lưu Tiết, bèn hợp quân với nhau làm một cùng nương tựa.

Về việc Quan Vũ hàng Tào Tháo, nhà văn La Quán Trung mô tả nhân vật Tào Tháo cúi người quỳ gối xuống, tự tay cột lại giày cho nhân vật Quan Vũ trước mặt ba quân khiến Quan Vũ vừa bối rối vừa vô cùng cảm động. Sau đó, Tào Tháo không chỉ ban tặng mỹ nữ, rượu ngon, bạc vàng tơ lụa, mà ngay cả con ngựa Xích Thố mà Lã Bố cưỡi khi xưa cũng được Tào Tháo tặng cho Quan Vũ, nhưng Vũ vẫn có ý muốn rời đi. Tháo không những không tức giận mà càng thêm kính trọng.

Khi hay tin Lưu Bị đang ở trên đất Viên Thiệu, Quan Vũ lập tức đưa hai chị dâu đi tìm. Quan Vũ gói toàn bộ tặng phẩm của Tào Tháo để lại, viết một lá thư cáo biệt và lẳng lặng ra đi. Tào Tháo vì muốn lưu giữ Quan Vũ để sử dụng sau này nên không cấp giấy qua ải, nhưng cũng không sai tướng đuổi bắt.

Tam quốc chí ghi: “Quan Vũ giết được Nhan Lương, tức là đã hoàn thành lời hứa lập công để báo ơn Tào Tháo. Tào Tháo biết Quan Vũ tất bỏ đi, bèn tặng thưởng thêm rất hậu để mong rằng Quan Vũ sẽ đổi ý, không bỏ đi theo Lưu Bị nữa. Quan Vũ liền gói ghém hết những đồ thưởng để lại, viết thư cáo từ, rồi đi đến chỗ Tiên chủ (Lưu Bị). Tả hữu muốn đuổi theo, Tào Công nói, người ấy bỏ đi vì chủ, chớ nên đuổi theo".

Trong phim Tam quốc diễn nghĩa, các tướng của Tào Tháo không cho Quan Vũ qua ải nên ông phải mở đường máu mà đi. Quan Vũ đã phải chém 6 tướng Tào để vượt qua 5 cửa ải: Qua ải Đổng Lĩnh chém Khổng Tú, đến ải Lạc Dương chém Hán Phúc và Mạnh Thẩn, qua Nghi Thuỷ giết Biện Hỷ, vượt ải Huỳnh Dương chém Vương Thực, đến bờ Hoàng Hà giết Tân Kỷ.

Trên đường sang đi tìm Lưu Bị, khi đến Cổ Thành. Trương Phi nghi ngờ Quan Vũ ăn ở hai lòng, có thâm ý lừa mình để bắt nộp cho Tào Tháo, vì thế Trương Phi giận dữ cầm mâu lao tới muốn lấy mạng Quan Vũ. Ngẫu nhiên, lúc đó tướng Tào là Sái Dương (có bản dịch Thái Dương) dẫn quân ầm ầm kéo đến khiến Trương Phi càng khẳng định thêm nghi ngờ của mình là đúng.

Thanh minh không được, Quan Vũ hứa sẽ chém đầu tướng Tào để tỏ lòng thành. Trương Phi ra điều kiện, sau 3 hồi trống, Quan Vũ phải chém rơi đầu tướng Tào thì mới tin. Nhưng Trương Phi vừa đánh dứt một hồi trống thì đầu Sái Dương đã bị Quan Vũ chém rơi xuống đất rồi! Trương Phi tạm nguôi giận, rồi sau khi nghe tên lính hầu của Sái Dương cũng bị Quan Vũ bắt, kể đầu đuôi mọi chuyện và rồi được chính Cam phu nhân thuật lại hành trình gian nan trước đó thì mới tin, rỏ nước mắt khóc, lạy Quan Vũ…

Trương Phi (166 - 221), tự Ích Đức, thường gọi Dực Đức, ông từng giữ chức Hữu tướng quân, sau khi Lưu Bị xưng đế được phong làm Tây Hương Hầu. Trương Phi sinh trưởng trong một gia đình nghèo, làm nghề bán rượu, thân hình to lớn, dung mạo oai phong, được học hành cả võ nghệ lẫn sách vở.

Trong Tam quốc diễn nghĩa Trương Phi là một hổ tướng tính tình nóng nảy, hữu dũng vô mưu, hành xử lỗ mãng.

Dân gian thường ví “nóng như Trương Phi, đa nghi như Tào Tháo”, tính cách nóng nảy cùng sở thích uống rượu được gắn với ông.