Các nhà nghiên cứu đã tiến hành cuộc khảo sát địa khảo cổ toàn diện nhất về đền Karnak của Ai Cập gần Luxor - một trong những quần thể đền thờ lớn nhất thế giới cổ đại và là di sản thế giới được UNESCO công nhận. Nơi đây đón hàng triệu khách du lịch mỗi năm. Ảnh: Shutterstock.
Trong nghiên cứu được công bố trên tạp chí Antiquity ngày 6/10, các chuyên gia đã tìm thấy những bằng chứng mới về niên đại của đền Karnak, mối liên hệ hấp dẫn với thần thoại Ai Cập cổ đại và những hiểu biết mới về sự tương tác giữa cảnh quan ven sông của ngôi đền và những người đã sinh sống tại khu vực này trong suốt 3.000 năm. Ảnh: memphistours.com.
Tiến sĩ Ben Pennington, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết: "Nghiên cứu mới này cung cấp thông tin chi tiết chưa từng có về quá trình phát triển của đền Karnak, từ một hòn đảo nhỏ trở thành một trong những công trình tiêu biểu của Ai Cập cổ đại". Ảnh: memphistours.com.
Đền Karnak nằm cách sông Nile ngày nay khoảng 500m về phía đông, gần Luxor, tại thủ đô tôn giáo Thebes của Ai Cập cổ đại. Nhóm nghiên cứu đã phân tích 61 lõi trầm tích cùng hàng chục nghìn mảnh gốm thu thập trong và xung quanh khu đền. Ảnh: memphistours.com.
Nhờ đó, nhóm nghiên cứu đã xác định được cách cảnh quan sông ngòi định hình và mở rộng khu thánh địa này qua các thời kỳ. Trong đó, địa điểm tọa lạc đền Karnak ban đầu là một đảo nổi hình thành giữa hai nhánh sông Nile cổ. Các kênh sông cắt sâu về phía Tây và Đông đã tạo nên vùng đất cao - nền tảng đầu tiên cho việc cư trú và xây dựng đền. Ảnh: memphistours.com.
Kết quả phân tích dữ liệu trầm tích của các chuyên gia cho thấy trước khoảng năm 2.520 trước Công nguyên, khu vực này thường xuyên bị ngập do lũ, chưa thể sinh sống lâu dài. Dấu tích trên gốm sứ cũng cho thấy việc định cư và khởi dựng công trình chỉ bắt đầu từ thời Cổ Vương quốc (khoảng năm 2300 trước Công nguyên đến năm 1980 trước Công nguyên). Ảnh: memphistours.com.
Tiến sĩ Kristian Strutt, đồng tác giả của bài báo, đến từ Đại học Southampton, cho biết: “Tuổi của đền Karnak lâu nay vẫn là chủ đề tranh luận nhưng các bằng chứng mới đã giúp xác định rõ mốc sớm nhất của quá trình cư trú và xây dựng”. Ảnh: memphistours.com.
Vùng đất mà Karnak được xây dựng được hình thành khi các dòng sông cắt vào lòng đất ở phía tây và phía Đông, hình thành một hòn đảo cao ở khu vực hiện nay là phía đông/đông nam của khuôn viên đền thờ. Hòn đảo mới nổi này đã tạo nền tảng cho việc định cư và xây dựng đền Karnak ban đầu. Ảnh: Tizianok / CC BY-SA 3.0.
Trải qua nhiều thế kỷ, các dòng sông hai bên dần đổi hướng và bồi đắp, tạo thêm không gian để khu đền mở rộng. Bất ngờ lớn là nhánh sông phía đông, vốn chỉ được giả định trước đây, hóa ra rõ ràng và rộng hơn nhánh phía Tây từng được chú ý nhiều hơn. Ảnh: Dr Ben Pennington / B. T. Pennington et al., Antiquity (2025).
Phát hiện này cũng hé lộ mối liên hệ đáng chú ý giữa vị trí của đền với thần thoại sáng thế của người Ai Cập. Theo các văn bản thời Cổ Vương quốc, thần sáng tạo xuất hiện dưới dạng gò đất nhô lên từ “hồ nguyên thủy” – biểu tượng của sự khai sinh vũ trụ. Ảnh: Taranis-iuppiter / CC BY-SA 3.0.
“Khu đảo nơi dựng đền Karnak là vùng đất cao duy nhất bao quanh bởi nước trong khu vực. Thật hấp dẫn khi nghĩ rằng tầng lớp quý tộc Thebes đã chọn nơi này làm chỗ ở của vị thần Ra-Amun vì nó phản chiếu hoàn hảo hình ảnh ‘gò sáng thế’ nổi lên từ nước hỗn mang”, Tiến sĩ Pennington cho hay. Ảnh: journeytoegypt.com.
Đến thời Trung Vương quốc (khoảng năm 1980 trước Công nguyên đến năm 1760 trước Công nguyên), ý tưởng này càng được củng cố: đền Karnak được xây dựng trên vùng đất từng nổi dần lên khi nước lũ rút, một hình ảnh sống động của “mảnh đất đầu tiên” trỗi dậy từ biển hỗn độn. Ảnh: journeytoegypt.com.
