Ngày 3/6, các hãng xe toàn cầu, bao gồm cả các nhà sản xuất ô tô Mỹ, đồng loạt lên tiếng về việc Trung Quốc hạn chế xuất khẩu hợp kim đất hiếm, hỗn hợp và nam châm. Động thái này có thể gây chậm trễ hoặc gián đoạn sản xuất nếu không có giải pháp kịp thời.
Các hãng xe Đức mới đây cũng cảnh báo rằng hạn chế từ Trung Quốc đe dọa làm ngưng trệ sản xuất và ảnh hưởng đến kinh tế địa phương, sau khi một nhà sản xuất xe điện Ấn Độ đưa ra lo ngại tương tự vào tuần trước.
Tháng 4/2025, Trung Quốc tuyên bố tạm dừng xuất khẩu nhiều loại khoáng sản đất hiếm và nam châm, làm đảo lộn chuỗi cung ứng của các ngành ô tô, hàng không vũ trụ, bán dẫn và quốc phòng trên toàn thế giới. Động thái này được xem là đòn bẩy chiến lược của Trung Quốc trong cuộc chiến thương mại với Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump.
Ông Trump đã áp thuế lên tới 145% đối với hàng hóa nhập khẩu trị giá hàng tỷ USD từ Trung Quốc nhằm giảm thâm hụt thương mại và khôi phục sản xuất trong nước. Tuy nhiên, trước phản ứng mạnh mẽ từ thị trường chứng khoán, trái phiếu và tiền tệ, ông Trump đã giảm mức thuế này. Đáp lại, Trung Quốc áp thuế trả đũa và tận dụng vị thế thống trị trong chuỗi cung ứng đất hiếm để gây áp lực buộc Mỹ nhượng bộ.
Trung Quốc siết chặt xuất khẩu khoáng sản đất hiếm. Ảnh minh họa: Reuters
Người phát ngôn Nhà Trắng Karoline Leavitt cho biết Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ thảo luận trong tuần này, trong đó lệnh cấm xuất khẩu đất hiếm là vấn đề trọng tâm. “Chính quyền đang giám sát chặt chẽ việc Trung Quốc tuân thủ thỏa thuận thương mại Geneva,” bà Leavitt nhấn mạnh.
Hiện nay, các lô hàng nam châm đất hiếm, cần thiết cho sản xuất ô tô, máy bay không người lái, robot và tên lửa, đang bị tạm dừng tại nhiều cảng Trung Quốc do quy trình cấp phép phức tạp. Điều này gây lo ngại từ Tokyo đến Washington, khi các quốc gia lo sợ sản xuất ô tô và các sản phẩm công nghệ cao có thể ngừng trệ vào cuối mùa hè năm 2025.
Bà Hildegard Mueller, lãnh đạo hiệp hội ô tô Đức, cảnh báo: “Nếu tình hình không được cải thiện, các nhà máy có thể đối mặt với chậm trễ hoặc ngừng sản xuất hoàn toàn.” Ông Frank Fannon, cựu trợ lý ngoại trưởng Mỹ về tài nguyên năng lượng, nhận định: “Mỹ cần khẩn trương xây dựng chuỗi cung ứng trong nước và hợp tác với các đồng minh để giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.”
Các nhà ngoại giao và giám đốc điều hành từ Ấn Độ, Nhật Bản và châu Âu đang khẩn trương tìm kiếm các cuộc gặp với quan chức Bắc Kinh để thúc đẩy phê duyệt xuất khẩu nam châm đất hiếm. Một phái đoàn doanh nghiệp Nhật Bản sẽ đến Bắc Kinh vào đầu tháng 6, trong khi các nhà ngoại giao châu Âu từ các quốc gia có ngành công nghiệp ô tô lớn cũng yêu cầu họp khẩn. Tại Ấn Độ, Bajaj Auto cảnh báo rằng sự chậm trễ trong nguồn cung đất hiếm có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất xe điện.
Tháng 5/2025, liên minh đại diện cho các hãng xe lớn như General Motors, Toyota, Volkswagen và Hyundai đã gửi thư tới chính quyền Trump, nhấn mạnh rằng thiếu hụt đất hiếm sẽ khiến các nhà cung cấp không thể sản xuất các bộ phận quan trọng như hộp số tự động, động cơ, cảm biến và hệ thống lái.
Nếu không đạt được thỏa thuận, Mỹ có thể tái áp dụng mức thuế trên 100% sau giai đoạn “đình chiến” 90 ngày, trong khi Trung Quốc có thể mở rộng hạn chế xuất khẩu sang các đồng minh của Mỹ như Hàn Quốc và Nhật Bản, gây thêm áp lực lên chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu.
