Phát triển nhà ở xã hội (NƠXH) là chủ trương nhân văn, đúng đắn nhằm giải quyết chỗ ở của người thu nhập thấp. Hiện nay rất nhiều công nhân, người lao động có thu nhập thấp có nhu cầu mua nhà ở xã hội để an cư nhưng chưa thể thực hiện phần vì nguồn tài chính, phần vì thủ tục quá rườm rà.

Hy vọng của người thu nhập thấp lại được thắp lên khi Đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030" được thông qua.

Về nguồn vốn hỗ trợ, Bộ Xây dựng đệ trình và Thủ tướng phê duyệt, 4 ngân hàng lớn của Ngân hàng Nhà nước ra tay tiếp sức qua gói hỗ trợ lãi suất 120.000 tỷ đồng.

Theo đó, đối tượng được vay gói hỗ trợ 120.000 tỷ đồng là chủ đầu tư (doanh nghiệp) và người mua nhà. Gói này sẽ được triển khai đến khi giải ngân hết số tiền 120.000 tỷ đồng nhưng không quá ngày 31/12/2030.

Dự kiến kể từ ngày 30/6, lãi suất cho vay hỗ trợ chủ đầu tư ở mức 8,7%/năm (áp dụng trong 3 năm) và cho người mua nhà là 8,2%/năm (áp dụng trong 5 năm).

Tuy nhiên, có vẻ như từ mức độ nóng của NƠXH đã bộc lộ tình trạng trục lợi, thiếu minh bạch trong thủ tục mua nhà cũng như cấp tín dụng, gây khó khăn cho người có nhu cầu mua nhà ở xã hội thực sự.

Đơn cử như tại dự án nhà ở xã hội NSH Trung Văn, Nam Từ Liêm, Hà Nội người dân phải xếp hàng từ 2 giờ sáng để "đặt gạch ghi tên" mua nhà. Hàng trăm bộ hồ sơ hợp lệ đã được duyệt, đem lại hy vọng cho bao người khi giá căn hộ ở đây là rất rẻ, từ 1,39 tỷ đến 1,5 tỷ đồng cho căn hộ 70 m2 và 77 m2.

Không chỉ có vậy, dù dự án chưa mở bán nhưng “cò” đã xuất hiện và chắc chắn dùng các mối quan hệ có thể mua được nhà ở xã hội. Tuy nhiên, người mua nhà phải chịu một khoản phí rất lớn. Tại nhiều dự án nhà ở xã hội khác cũng như vậy, giá thông qua cò bao giờ cũng chênh tới 500-600 triệu đồng/căn.

Thực tế có tình trạng nhiều đối tượng là người không đủ điều kiện mua nhà ở xã hội nhưng vẫn được cơ quan chức năng duyệt cho phép mua. Chính việc này đã tước đi nhiều cơ hội cho những người có nhu cầu mua nhà ở xã hội thực sự sử dụng.

Để ngăn chặn tình trạng này, chính chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội NHS Trung Văn cũng thường xuyên công khai thông tin về dự án này. Hay mới đây 2 tỉnh Bắc Giang, Bắc Ninh đã có văn bản chỉ đạo tăng cường công tác tuyên truyền, công khai, minh bạch về giá bán, cho thuê nhà ở xã hội trên địa bàn tỉnh.

Ông Hà Quang Hưng, Phó cục trưởng Cục quản lý Nhà và thị trường bất động sản, Bộ Xây dựng cũng cho biết, Bộ Xây dựng đang xây dựng cổng thông tin đối tượng mua nhà ở xã hội. Khi đưa vào sử dụng, sẽ đẩy lên đó thông tin về đối tượng mua nhà ở xã hội được các địa phương xét duyệt. Qua đó có thể kiểm tra, minh bạch thông tin về đối tượng thụ hưởng chính sách.

Điều quan trọng nhất trong thực hiện chủ trương này là NƠXH phải công khai, minh bạch, không để xảy ra tình trạng lợi ích nhóm, trục lợi, bất công trên một chủ trương nhân văn, tốt đẹp. Phải tránh những hiện tượng tiêu cực, như dự án chung cư An Trung 2 ở Đà Nẵng, năm 2019, qua thanh tra phát hiện 80/324 trường hợp mua NƠXH không đúng quy định. Nhiều dự án NƠXH, như cao ốc Long Thịnh hay chung cư Lamer 1 ở Quy Nhơn, tỉnh Bình Định là NƠXH, dành cho người có thu nhập thấp song cư dân lại là người khá giả, nhiều gia đình có ôtô riêng đời mới.