Theo tài liệu thu thập của PV Báo Tri thức và Cuộc sống, tính cạnh tranh là yếu tố cốt lõi đảm bảo hiệu quả của hoạt động đấu thầu. Tuy nhiên, qua phân tích các gói thầu mà Công ty TNHH Tư vấn Xây dựng Dịch vụ Thương mại Lộc Thịnh (Công ty Lộc Thịnh) tham gia trong năm 2025, có thể thấy rõ sự phân hóa về mức độ cạnh tranh, dẫn đến những kết quả khác biệt đáng kể.
Khi cạnh tranh bị hạn chế
Luật Đấu thầu được xây dựng nhằm mục tiêu tạo ra môi trường cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Tuy nhiên, tại nhiều gói thầu, mục tiêu này dường như chưa đạt được.
Điển hình là Gói thầu IB2500350510 (Nâng cấp hẻm 204 và 239 đường Chiêu Liêu) do UBND phường Dĩ An làm chủ đầu tư. Với giá gói thầu 4.434.512.557 đồng, nhưng chỉ có duy nhất Công ty Lộc Thịnh tham dự. Kết quả là gói thầu chỉ tiết kiệm được 24.409.863 đồng, tương đương tỷ lệ siêu thấp 0,55%.
Tương tự, tại Gói thầu IB2500410200 (Cải tạo, nâng cấp mặt đường khu phố Quyết Thắng, Trung Thắng) do UBND phường Đông Hòa làm chủ đầu tư, với quy mô hơn 11,7 tỷ đồng, cũng chỉ có Công ty Lộc Thịnh nộp E-HSDT. Tỷ lệ tiết kiệm chỉ đạt 0,678%.
Trong những trường hợp này, hình thức "đấu thầu rộng rãi" dường như chỉ còn mang tính hình thức, khi thực tế không có sự cạnh tranh về kỹ thuật và tài chính giữa các nhà thầu.
Cạnh tranh hình thức và việc loại đối thủ trên bàn giấy
Ngay cả khi có sự tham gia của nhiều hơn một nhà thầu, tính cạnh tranh thực chất cũng cần được xem xét kỹ lưỡng. Gói thầu IB2500294977 (Đường Lồ Ô) do Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng khu vực Dĩ An làm chủ đầu tư là một ví dụ.
Gói thầu này có 2 nhà thầu tham dự. Tuy nhiên, đối thủ của Công ty Lộc Thịnh là Liên danh Quỳnh Lộc - Trường Hải đã bị loại ngay từ vòng đánh giá tính hợp lệ. Theo Báo cáo đánh giá E-HSDT ngày 31/7/2025, lý do được đưa ra là nhà thầu này "không trả lời nội dung làm rõ E-HSDT của bên mời thầu" liên quan đến việc cung cấp Thư tu chỉnh bảo lãnh dự thầu.
Việc một nhà thầu tham gia đấu thầu nhưng lại không phản hồi yêu cầu làm rõ về một nội dung quan trọng như bảo lãnh dự thầu là điều bất thường. Nó đặt ra nghi vấn liệu nhà thầu này có thực sự nghiêm túc tham gia cạnh tranh hay chỉ đóng vai trò "quân xanh" để hợp thức hóa quy trình đấu thầu.
Thất bại trong môi trường cạnh tranh thực sự
Đối lập với các gói thầu trên, khi tham gia vào các gói thầu có sự cạnh tranh mạnh mẽ hơn hoặc yêu cầu năng lực cao hơn, Công ty Lộc Thịnh thường bộc lộ những hạn chế.
Tại Gói thầu IB2500203282 (Đường Bùi Quốc Khánh, TP. Thủ Dầu Một), với 8 nhà thầu tham gia, sự cạnh tranh là rất rõ ràng. Công ty Lộc Thịnh (tham gia liên danh) chỉ xếp hạng thứ III về giá đề xuất và trượt thầu. Gói thầu này đạt tỷ lệ tiết kiệm khoảng 5,26%, cao hơn nhiều so với mức dưới 1% ở các gói thầu Lộc Thịnh trúng khi không có đối thủ.
Một trường hợp đáng chú ý khác là Gói thầu IB2500205010 (Đường Hồ Văn Cống, TP. Thủ Dầu Một). Công ty Lộc Thịnh chào giá thấp hơn đối thủ khoảng 524 triệu đồng (21.175.064.547 đồng so với 21.699.463.533 đồng). Tuy nhiên, theo Báo cáo đánh giá E-HSDT ngày 12/06/2025 của Công ty TNHH Tư vấn Xây dựng BA và Quyết định phê duyệt KQLCNT ngày 13/6/2025, Công ty Lộc Thịnh đã bị loại do không đáp ứng yêu cầu về năng lực và kinh nghiệm của E-HSMT.
Việc một nhà thầu liên tiếp trúng nhiều gói thầu tại "sân nhà" nhưng lại bị đánh giá không đủ năng lực, kinh nghiệm tại một chủ đầu tư khác đặt ra dấu hỏi lớn về sự nhất quán trong việc đánh giá năng lực nhà thầu hoặc sự khác biệt trong yêu cầu của các E-HSMT.
Thực tiễn này cho thấy, để hoạt động đấu thầu thực sự hiệu quả, việc tuân thủ các nguyên tắc của Luật Đấu thầu không chỉ nằm trên hồ sơ mà phải được thể hiện trong thực tiễn. Cần có sự vào cuộc của các cơ quan chức năng để làm rõ nguyên nhân dẫn đến tình trạng suy giảm cạnh tranh tại các gói thầu này, đảm bảo nguồn vốn ngân sách được sử dụng hiệu quả và minh bạch.
Báo Tri thức và Cuộc sống tiếp tục thông tin./.
[Kỳ 5:] Chuyên gia nói gì về hiện tượng đấu thầu thiếu cạnh tranh và tỷ lệ tiết kiệm "siêu thấp"?
