PV Tri thức và Cuộc sống đã có cuộc phỏng vấn Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) để làm rõ hơn hành vi cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản của Shark Bình cùng đồng phạm.

Hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản của Shark Bình

Cơ quan Công an xác định, Shark Bình cùng các cổ đông sáng lập đã “rút tiền từ 30.000 ví của các nhà đầu tư, chiếm đoạt số tiền đặc biệt lớn”. Hành vi này có đủ căn cứ cấu thành tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản?

Bước đầu cơ quan điều tra xác định các đối tượng đã sử dụng nhiều thủ đoạn gian dối, đưa ra các thông tin sai sự thật về dự án tiền ảo Antex, phát hành các token để huy động vốn của dự án này để hơn 30 nghìn nhà đầu tư góp tiền với số tiền 117 tỷ đồng.

Dự án tiền ảo Antex chỉ là phương thức, thủ đoạn lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Bản chất ở đây không phải chiếm đoạt tiền điện tử mà là tiền các nhà đầu tư đã bỏ ra để mua tiền điện tử. Đây không phải là một phi vụ đầu tư, một dự án đầu tư, các đối tượng cũng không có ý định đầu tư mà đây chỉ là phương thức huy động vốn trái phép để chiếm đoạt tiền của các nhà đầu tư.

Hiện nay, bị can Nguyễn Hòa Bình và 9 đồng phạm khác bị khởi tố về các tội danh là Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo quy định tại Điều 174 Bộ luật Hình sự (với số tiền chiếm đoạt được xác định là đặc biệt lớn, tới hàng trăm tỷ đồng) và Tội vi phạm về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng theo quy định tại điều 221 Bộ luật Hình sự.

Với tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, các bị can sẽ phải đối mặt với khung hình phạt cao nhất được quy định tại khoản 4 Điều 174 Bộ luật Hình sự là phạt tù từ 12 năm đến 20 hoặc tù chung thân. Với tội vi phạm về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng mà thiệt hại được xác định từ 1.000.000.000 đồng trở lên, người phạm tội cũng phải đối mặt với khung hình phạt cao nhất của tội danh này là phạt tù từ 10 năm đến 20 năm tù. Trong trường hợp bị kết tội về nhiều tội danh thì tòa án sẽ tổng hợp hình phạt theo nguyên tắc nếu hình phạt cao nhất là tù chung thân thì hình phạt chung cho nhiều tội sẽ là tù chung thân.

Cơ quan điều tra cho biết, đây là vụ án phức tạp liên quan đến hệ sinh thái của một doanh nghiệp lớn, có rất nhiều tổ chức cá nhân tham gia và cơ quan điều tra còn phát hiện nhiều hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật khác nên rất có thể sẽ khởi tố thêm các bị can về tội danh khác và cũng có thể sẽ khởi tố thêm các bị can khác.

Cơ quan điều tra nêu vụ án này có “số tiền đặc biệt lớn”. Khái niệm ‘số tiền đặc biệt lớn’ trong luật Việt Nam được hiểu ra sao, thưa luật sư?

Số tiền đặc biệt lớn là ngôn ngữ phổ biến trong tố tụng hình sự. Tuy nhiên, ngôn ngữ pháp lý không có khái niệm số tiền đặc biệt lớn. Về pháp lý chỉ chia làm 4 loại tội phạm là tội ít nghiêm trọng, nghiêm trọng, rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng. Hậu quả cũng được xác định là hậu quả lớn, rất lớn và đặc biệt lớn. Trong vụ án này, kết quả điều tra xác minh, tài sản mà cơ quan điều tra đã thu giữ, phong tỏa lên đến 900 tỷ đồng. Số tài sản này là đặc biệt lớn, tương xứng với tội đặc biệt nghiêm trọng.

Thông tin vụ án cho thấy, Shark Bình từng công bố quỹ Next100 và cam kết đầu tư 50 triệu USD. Trong thực tế, việc công bố cam kết vốn lớn như vậy có thể bị coi là hành vi lừa dối, lừa đảo hay chỉ là chiến lược marketing?

Trước đây, Shark Bình từng công bố quỹ Next100 và cam kết đầu tư 50 triệu USD. Khi đó thông tin này có tính chất bùng nổ, rất nhiều nhà đầu tư khi tiếp cận thông tin này đều nghĩ rằng việc Shark Bình cam kết đầu tư 50 triệu USD vào dự án tiền ảo như vậy nên đã đầu tư theo. Đến nay, hành vi này được cơ quan điều tra xác định đó là phương thức thủ đoạn lừa đảo. Do đó thông tin về mức độ đầu tư lớn như vậy không còn là marketing đơn thuần mà bản chất là một chiêu dụ, phương thức, thủ đoạn để thu hút các nhà đầu tư và chiếm đoạt tiền họ đầu tư. Dự án đầu tư ở đây là gian dối, đầu tư giả mạo và không có ý định đi đến cùng.

Các nhà đầu tư có cơ hội lấy lại được tiền?

Shark Bình từng khẳng định ông cũng “mất 2,5 triệu USD” và bị mang tiếng. Luật sư đánh giá tuyên bố “tôi là nạn nhân” này có ý nghĩa pháp lý như thế nào trong giai đoạn điều tra?

Điều đáng chú ý, trước khi bị khởi tố, chính Shark Bình đã khơi lại chuyện này. Với thông tin đưa ra như vậy có thể sẽ đánh lừa được các nhà đầu tư nhẹ dạ, cả tin và họ cho rằng Shark Bình cũng là nạn nhân và mất tiền rồi không thể lấy lại được nên sẽ không đòi nữa, không kiện nữa. Nhưng nhiều người am hiểu pháp luật và am hiểu công nghệ Blockchain, tiền số họ không chấp nhận nên đã có người làm đơn tố cáo.

Đến nay cơ quan điều tra đã xác định, Shark Bình không phải là nạn nhân mà chính là đối tượng trùm sò, vẽ ra dự án, kêu gọi, huy động các nhà đầu tư tham gia dự án rồi chiếm đoạt tài sản. Đến nay, ông Bình cũng đã thừa nhận hành vi phạm tội và cam kết khắc phục hậu quả.

Liên quan vụ án trên, đến nay, cơ quan điều tra đã tạm giữ, phong tỏa tiền, tài khoản chứng khoán, tài sản của các đối tượng với tổng trị giá khoảng 900 tỷ đồng. Tài sản bị thu giữ sẽ xử lý thế nào, các nhà đầu tư có cơ hội lấy lại được tiền hay không?

Dưới góc độ pháp lý, đây là vật chứng của vụ án hình sự, là những tài sản có liên quan đến tội phạm hoặc do phạm tội mà có, ngoài ra cũng có thể là tài sản hợp pháp của các bị can. Việc xử lý tài sản này sẽ được thực hiện theo nguyên tắc về xử lý vật chứng trong tố tụng hình sự.

Theo thông tin từ phía cơ quan điều tra, đến nay các bị can đã tự nguyện bồi thường khắc phục hậu quả với số tiền hơn 3,4 tỷ đồng. Do số lượng bị hại chưa được xác định là bao nhiêu người, chưa xác định được giá trị thiệt hại thực tế của các bị hại là bao nhiêu nên cơ quan tiến hành tố tụng sẽ tạm giữ số tiền này để giải quyết theo quy định của pháp luật.

Quá trình giải quyết vụ án nếu bị can, những người liên quan hoặc người thân của các bị can tự nguyện bồi thường khắc phục hậu quả, tự trao trả tiền, tài sản cho những người bị hại, cơ quan tiến hành tố tụng cũng có thể ghi nhận nếu thỏa thuận không trái pháp luật đạo đức xã hội. Còn trường hợp người phạm tội, người liên quan và người thân của họ không tự nguyện bồi thường khắc phục hậu quả thay thì việc những người bị hại, nguyên đơn dân sự sẽ được nhận lại tiền tài sản của mình khi bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật, trong giai đoạn thi hành án theo trình tự thủ tục luật định.

Hiện nay, cơ quan điều tra đang kêu gọi những người bị hại, những người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan cung cấp các thông tin tài liệu và liên hệ với cơ quan điều tra để làm rõ tình tiết của vụ án, đưa ra yêu cầu, đề nghị để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Việc cơ quan tổ chức cá nhân hợp tác với cơ quan điều tra, cung cấp thông tin tài liệu sẽ giúp cho vụ án được giải quyết nhanh chóng, đảm bảo đến mức tối đa nhất quyền lợi của các tổ chức cá nhân theo quy định của pháp luật.