Chiều 19/7, dông lốc mạnh bất thường xuất hiện tại nhiều địa phương như: Quảng Ninh, Hà Nội, Phú Thọ, Hải Phòng... gây thiệt hại nghiêm trọng.

Đáng chú ý, tàu du lịch QN-7105 đã bị lật khi đang tham quan tuyến 2 trên vịnh Hạ Long khiến nhiều người thiệt mạng. Trước diễn biến cực đoan của thời tiết, phóng viên Báo Quân đội nhân dân có cuộc trao đổi với PGS, TS Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia (DBKTTVQG), Cục Khí tượng thủy văn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường để làm rõ nguyên nhân, cách ứng phó, giải pháp cảnh báo sớm để giảm thiệt hại thiên tai.

Phóng viên (PV): Chiều 19/7 vừa qua, dông lốc bất thường bất ngờ xuất hiện tại nhiều địa phương miền Bắc; đồng chí có thể lý giải nguyên nhân dẫn tới hiện tượng thời tiết cực đoan này và liệu có phải là dấu hiệu bất thường của biến đổi khí hậu?

PGS, TS Mai Văn Khiêm: Hiện tượng dông lốc xuất hiện chiều 19/7 do tác động hoạt đối lưu phát triển trên dải hội tụ nhiệt đới vắt qua Bắc Bộ và điều kiện nhiệt độ cao liên tiếp trong 3 ngày trước đó tạo nên vùng khí quyển bất ổn định mạnh. Trong điều kiện này, dòng thăng phát triển mạnh, tạo điều kiện thuận lợi hình thành mây đối lưu. Loại hình thời tiết nguy hiểm này thường xảy ra nhanh, cường độ mạnh, phạm vi hẹp nhưng gây thiệt hại rất lớn nếu không có những giải pháp phòng bị chu đáo.

Tại khu vực vịnh Hạ Long, nơi có địa hình vịnh kín, xen kẽ núi đá vôi, dông có thể xảy ra nhưng các trận dông có cường độ rất mạnh như ngày 19-7 vừa qua với gió giật 26m/s (tương đương cấp 10) là tương đối hiếm gặp. Mức độ dữ dội của nó phản ánh rõ xu hướng thời tiết cực đoan gia tăng-một dấu hiệu rõ rệt của biến đổi khí hậu toàn cầu.

PV: Với những diễn biến thời tiết nhanh, dữ dội, khó lường như vừa rồi, hệ thống cảnh báo, dự báo của chúng ta đã phản ứng ra sao? Trung tâm DBKTTVQG có kịp thời phát đi thông tin cảnh báo tới các địa phương và người dân không, thưa đồng chí?

PGS, TS Mai Văn Khiêm: Trong số 19 loại hình thiên tai liên quan đến khí tượng thủy văn, có những loại hình thành và duy trì trong thời gian dài, như bão, nắng nóng, hạn hán, chúng ta có thể quan sát và dự báo tốt. Nhưng với dông, hiện tượng quy mô rất nhỏ, xuất hiện nhanh, kết thúc cũng nhanh nên không thể dự báo mà chỉ có thể cảnh báo.

Cục Khí tượng thủy văn đã chỉ đạo các đơn vị dự báo Trung ương và địa phương tăng cường theo dõi, cập nhật liên tục ảnh mây, dữ liệu radar. Cụ thể, Đài Khí tượng thủy văn tỉnh Quảng Ninh đã phát 2 bản tin cảnh báo lúc 11h45 và 13h30 ngày 19/7, trong đó rõ ràng cảnh báo về mưa dông, lốc, sét có thể ảnh hưởng đến khu vực Bãi Cháy và Hạ Long.

Thông tin cảnh báo được gửi tới hệ thống ban chỉ đạo phòng thủ dân sự các cấp, các cơ quan chuyên trách và phát qua nhiều nền tảng số, truyền hình, báo chí. Tuy nhiên, do tính chất nhanh, mạnh, cục bộ của dông lốc, việc người dân kịp tiếp nhận và phản ứng vẫn là một thách thức, đặc biệt tại các khu du lịch ven biển.

PV: Trước thực tế thiên tai ngày càng bất thường, nhiều người dân lo ngại về khả năng phòng tránh. Đồng chí có thể chia sẻ những khuyến cáo quan trọng để người dân ứng phó an toàn trước các hiện tượng dông lốc, mưa lớn bất ngờ?

PGS, TS Mai Văn Khiêm: Người dân cần lưu ý, dông lốc, sét thường xuất hiện bất ngờ, phạm vi hẹp nhưng gây hậu quả nghiêm trọng. Khi có cảnh báo mưa dông thì hạn chế ra ngoài, đặc biệt là các khu vực trống trải, ven biển, trên cao; tránh trú ở dưới những cây to, cột điện, khu vực gần sông, hồ và không sử dụng thiết bị điện tử cầm tay khi đang di chuyển ngoài trời. Với người đi biển, tuyệt đối tuân thủ hướng dẫn của cơ quan chức năng về lệnh cấm ra khơi, kể cả khi thời tiết tạm thời yên ổn. Các đơn vị du lịch cần có phương án ứng phó khẩn cấp, chủ động theo dõi bản tin dự báo ngắn hạn, cảnh báo; phối hợp chặt chẽ với cơ quan khí tượng để cập nhật thông tin nhanh chóng.

Nếu dông lốc xảy ra khi đang di chuyển trên đường, cần tìm nơi trú ẩn an toàn (trong nhà kiên cố, tránh xa cây to, cột điện, nơi trống trải). Tuyệt đối không dùng điện thoại di động ngoài trời, không đứng gần cửa sổ, cửa ra vào bằng kim loại; ngắt thiết bị điện không cần thiết, tránh sét đánh lan truyền qua đường dây điện.

PV: Để nâng cao khả năng cảnh báo sớm, chủ động giảm thiệt hại từ các hiện tượng khí tượng cực đoan, Trung tâm DBKTTVQG đang triển khai những giải pháp gì trong thời gian tới, thưa đồng chí?

PGS, TS Mai Văn Khiêm: Dông, lốc rất khó dự báo chính xác về thời gian, địa điểm cụ thể xuất hiện vì tính chất đột ngột và quy mô nhỏ của nó. Thường chỉ có thể cảnh báo trước thời gian rất ngắn (khoảng 25-30 phút, dài nhất là 1 tiếng). Vì vậy, tính kịp thời để ứng phó bị hạn chế. Một giải pháp mà Cục Khí tượng thủy văn đang triển khai là cung cấp cảnh báo trực tuyến trên trang thông tin cảnh báo dông, sét: https://iweather.gov.vn/. Trang thông tin này cung cấp liên tục các số liệu vệ tinh, radar, định vị sét và các cảnh báo dông, sét cho 1 tiếng tới, cập nhật liên tục 10 phút/lần. Để sử dụng, người dân có thể truy cập website: https://iweather.gov.vn/ để kiểm tra tức thời các đám mây dông ở khu vực của mình xem dự báo trong khoảng 1 giờ tới, các vùng mây dông có phát triển tới khu vực của mình hay không để chủ động cho các hoạt động hằng ngày, đặc biệt là các hoạt động ngoài trời.

PV: Trân trọng cảm ơn đồng chí!