Mới đây, Sở Y tế tỉnh Gia Lai đã xử phạt hành chính 42 triệu đồng đối với Phòng khám Đa khoa Phượng Đạt và 24 triệu đồng đối với bà Trần Thị Thanh Thảo – dược sĩ phụ trách nhà thuốc Phượng Đạt.

Phòng khám Đa khoa Phượng Đạt (thuộc Công ty TNHH Đầu tư Phượng Đạt), địa chỉ hoạt động: Số 140 Nguyễn Thái Học, phường Quy Nhơn, tỉnh Gia Lai (địa chỉ hoạt động cũ theo Giấy phép hoạt động số 00476/BĐ-GPHĐ: Số 140 Nguyễn Thái Học, phường Trần Phủ, thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định).

Sai phạm của phòng khám gồm: Không bảo đảm một trong các điều kiện sau khi đã được cấp giấy phép hoạt động khám bệnh, chữa bệnh đối với hình thức là phòng khám đa khoa; Không niêm yết giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh; Không lập hoặc lập hồ sơ, bệnh án nhưng không ghi rõ, đầy đủ các mục có trong hồ sơ bệnh án theo mẫu quy định của pháp luật; Không lập hoặc lập sổ khám bệnh, chữa bệnh nhưng không ghi chép đầy đủ theo quy định của pháp luật.

Đối với nhà thuốc Phượng Đạt, người chịu trách nhiệm chuyên môn về dược vắng mặt trong thời gian hoạt động mà không có ủy quyền theo quy định; bán thuốc kê đơn khi không có đơn thuốc.

Cơ sở y tế buông lỏng quản lý dễ tái phạm

Trao đổi với PV Khoa học và Đời sống/ Báo Tri thức và Cuộc sống, bác sĩ Trần Minh Tú, nguyên giảng viên Trường Đại học Y dược TP HCM nhấn mạnh: “Bán thuốc kê đơn mà không dựa trên đơn thuốc hợp lệ là hành vi vi phạm nghiêm trọng. Đây là nguyên tắc căn bản để đảm bảo an toàn điều trị. Thuốc dùng sai chỉ định có thể gây tác dụng phụ, làm nặng thêm bệnh nền, thậm chí tạo ra biến chứng nguy hiểm”.

Về vấn đề hồ sơ bệnh án, bác sĩ Trần Minh Tú phân tích, hồ sơ và sổ khám không chỉ đơn thuần là giấy tờ hành chính mà là tài liệu pháp lý và chuyên môn bắt buộc. Đây là “bản đồ” ghi lại toàn bộ quá trình chẩn đoán, điều trị, diễn biến bệnh và phản ứng của bệnh nhân. Dựa vào hồ sơ này, bác sĩ mới có cơ sở khoa học để đưa ra quyết định chính xác cho bước điều trị tiếp theo. Khi hồ sơ thiếu thông tin, ghi chép sơ sài hoặc sai lệch, toàn bộ quá trình điều trị có nguy cơ đi chệch hướng, khiến bệnh nhân mất đi thời gian vàng để can thiệp.

Trong nhiều bệnh lý, đặc biệt là các trường hợp cấp cứu hoặc bệnh mạn tính đang có dấu hiệu biến chứng, sự chậm trễ này có thể đồng nghĩa với việc bệnh tiến triển nặng hơn, khó phục hồi hoặc tốn kém hơn rất nhiều cho quá trình điều trị sau này.

Bác sĩ Tú nhấn mạnh, việc lưu trữ hồ sơ bệnh án đầy đủ còn giúp bảo vệ chính phòng khám và bác sĩ trước các tranh chấp pháp lý: “Nếu xảy ra khiếu nại, kiện tụng, hồ sơ bệnh án là bằng chứng quan trọng để chứng minh quá trình điều trị đúng quy trình. Ngược lại, hồ sơ thiếu hoặc sai sẽ đặt cơ sở y tế vào thế bất lợi, thậm chí bị quy kết là điều trị sai hoặc gian dối”.

Ngoài ra, việc không niêm yết giá dịch vụ cũng bị ông đánh giá là hành vi thiếu minh bạch, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người bệnh. Theo bác sĩ Tú, bệnh nhân có quyền được biết rõ chi phí từng dịch vụ, thuốc men, vật tư y tế trước khi quyết định điều trị. Đây là nguyên tắc đảm bảo minh bạch và công bằng.

Khi một phòng khám thu số tiền lớn mà không có phiếu thu hoặc hóa đơn rõ ràng, điều này không chỉ gây mất lòng tin mà còn dễ dẫn đến nghi ngờ “chặt chém”. Về lâu dài, hành vi này làm xấu hình ảnh của toàn bộ hệ thống y tế tư nhân, bởi chỉ cần một trường hợp bị phanh phui cũng đủ để cộng đồng nhìn nhận tiêu cực về nhiều cơ sở khác.

Bác sĩ Trần Minh Tú cảnh báo: “Một cơ sở y tế đã buông lỏng quản lý rất dễ tái phạm nếu không bị giám sát thường xuyên. Điều này không chỉ gây thiệt hại tài chính cho người bệnh mà còn có thể để lại di chứng sức khỏe lâu dài. Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân đến bệnh viện khi bệnh đã trở nặng vì điều trị sai hướng ở những cơ sở hoạt động thiếu chuẩn mực”.

Ông cho rằng, khi xảy ra sai phạm nghiêm trọng, ngoài xử phạt hành chính, cơ quan chức năng cần cân nhắc tước giấy phép hoạt động hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có hậu quả đối với sức khỏe, tính mạng người bệnh.

Để ngăn chặn tái diễn những vi phạm tương tự, bác sĩ Tú đề xuất các phòng khám cần đồng thời thực hiện nhiều biện pháp: Bổ sung và duy trì đầy đủ nhân sự chịu trách nhiệm chuyên môn theo đúng quy định pháp luật; Niêm yết công khai giá dịch vụ và thuốc tại vị trí dễ quan sát để bệnh nhân nắm rõ chi phí; Chuẩn hóa quy trình lập hồ sơ bệnh án, đảm bảo thông tin đầy đủ, chính xác theo mẫu của Bộ Y tế; Tổ chức đào tạo thường xuyên về đạo đức nghề nghiệp và quy trình chuyên môn cho toàn bộ nhân viên. Đồng thời tăng cường thanh tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm mọi trường hợp vi phạm nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ, bảo vệ quyền lợi người bệnh.

Cần xử nghiêm, tránh tiền lệ xấu

Dưới góc nhìn pháp lý, trao đổi với PV Khoa học và Đời sống/ Báo Tri thức và Cuộc sống, luật sư Nguyễn Minh Trí, Đoàn luật sư Hà Nội khẳng định, lĩnh vực y tế là một ngành đặc thù, có ảnh hưởng trực tiếp và tức thì đến sức khỏe, tính mạng con người, do đó mọi sai phạm dù ở mức hành chính cũng phải được xử lý kiên quyết để răn đe, ngăn chặn tái diễn.

Luật sư Nguyễn Minh Trí nhấn mạnh, vụ việc Phòng khám Đa khoa Phượng Đạt cho thấy sự tồn tại đồng thời của nhiều hành vi vi phạm, từ thiếu nhân sự chịu trách nhiệm chuyên môn, bán thuốc kê đơn không có đơn thuốc hợp lệ, cho tới việc không niêm yết giá dịch vụ và lập hồ sơ bệnh án không đầy đủ. Những vi phạm này không chỉ xâm phạm quyền lợi chính đáng của bệnh nhân, mà còn phá vỡ nguyên tắc minh bạch và an toàn vốn là nền tảng của hoạt động khám chữa bệnh.

Luật sư Nguyễn Minh Trí nêu rõ, theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh 2023 (có hiệu lực từ 1/1/2024), cơ sở y tế chỉ được phép hoạt động khi đáp ứng đầy đủ điều kiện về nhân sự, cơ sở vật chất, quy trình chuyên môn và nghĩa vụ niêm yết công khai giá dịch vụ. Việc để người không đủ điều kiện hành nghề tham gia khám chữa bệnh, hoặc vắng mặt người chịu trách nhiệm chuyên môn mà không ủy quyền hợp pháp, là vi phạm nghiêm trọng.

Nghị định 117/2020/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 124/2021/NĐ-CP) quy định rõ: Hành vi không niêm yết giá dịch vụ khám chữa bệnh bị phạt từ 1–3 triệu đồng, đồng thời buộc thực hiện niêm yết đúng quy định.

Hành vi bán thuốc kê đơn khi không có đơn thuốc hợp lệ bị phạt từ 10–20 triệu đồng.

Hành vi không bảo đảm điều kiện hoạt động hoặc để người không đủ điều kiện hành nghề bị phạt từ 20–30 triệu đồng, kèm biện pháp bổ sung đình chỉ hoạt động 1–3 tháng.

Ngoài phạt tiền, pháp luật còn cho phép áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả như buộc công khai xin lỗi, hoàn trả chi phí khám chữa bệnh cho bệnh nhân và báo cáo kết quả khắc phục trước khi được phép hoạt động trở lại.

Luật sư Trí phân tích, nếu kết quả điều tra cho thấy hành vi vi phạm đã gây tổn hại nghiêm trọng cho sức khỏe hoặc làm chết người, cơ sở y tế và cá nhân liên quan hoàn toàn có thể bị xử lý hình sự theo Điều 315 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) – Tội vi phạm quy định về khám bệnh, chữa bệnh.

Khung hình phạt của tội danh này dao động từ cảnh cáo, phạt tiền đến tù giam từ 1–15 năm tùy mức độ hậu quả. Ngoài ra, tòa án có thể áp dụng hình phạt bổ sung cấm hành nghề hoặc cấm kinh doanh trong thời gian nhất định.

Luật sư Trí cũng lưu ý, nếu có bằng chứng cho thấy cơ sở cố ý gian dối để trục lợi chẳng hạn “vẽ bệnh” để thu tiền cao, kê khống dịch vụ hoặc thuốc thì hành vi đó có thể bị xem xét thêm ở góc độ tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo Điều 174 BLHS, với khung hình phạt cao hơn. Tuy nhiên, việc áp dụng tội danh này cần dựa trên chứng cứ rõ ràng.

Luật sư Trí cho rằng, vụ việc này cho thấy trách nhiệm pháp lý không chỉ thuộc về phòng khám mà còn liên quan đến nhiều chủ thể: Người chịu trách nhiệm chuyên môn: Phải trực tiếp kiểm soát quy trình chuyên môn, ký duyệt hồ sơ và giám sát mọi hoạt động chuyên môn; Chủ cơ sở phòng khám: Chịu trách nhiệm tổ chức, bố trí nhân sự, đảm bảo tuân thủ đầy đủ điều kiện pháp luật và minh bạch tài chính; Nhân viên y tế: Có nghĩa vụ từ chối thực hiện các chỉ đạo trái quy định và báo cáo khi phát hiện sai phạm.

Bên cạnh đó, cơ quan quản lý nhà nước cần tăng cường kiểm tra định kỳ và đột xuất, đặc biệt với các cơ sở đã từng có phản ánh hoặc bị xử phạt.

Từ vụ việc này, luật sư Trí khuyến nghị: Rà soát toàn bộ quy trình hoạt động của phòng khám, từ nhân sự, cơ sở vật chất đến quản lý tài chính; Niêm yết giá công khai, chi tiết cho từng dịch vụ, thuốc, vật tư y tế, cung cấp hóa đơn/phiếu thu cho mọi khoản chi phí; Đào tạo định kỳ cho toàn bộ nhân viên về quy định pháp luật và đạo đức nghề nghiệp trong y tế; Thiết lập hệ thống giám sát nội bộ và kênh tiếp nhận phản ánh từ bệnh nhân, xử lý kịp thời và công khai kết quả; Phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý trong việc khắc phục vi phạm, minh bạch thông tin để lấy lại niềm tin của cộng đồng.

“Trong ngành y, chỉ một sai phạm tưởng chừng nhỏ cũng có thể gây hậu quả lớn. Xử lý nghiêm minh và công khai không chỉ là bảo vệ bệnh nhân, mà còn bảo vệ chính cơ sở y tế khỏi những rủi ro pháp lý, giúp họ duy trì uy tín và tồn tại lâu dài”, luật sư Nguyễn Minh Trí nhấn mạnh.