Tại hang Thung Bình 1 thuộc Quần thể danh thắng Tràng An (Ninh Bình), các nhà khoa học đã tìm thấy bộ xương người đàn ông khoảng 35 tuổi, trên cổ còn in hằn mũi lao thạch anh dài gần 2cm. Đây được xem là bằng chứng cổ xưa nhất về xung đột vũ trang trong tiền sử Đông Nam Á. Cuộc khai quật do nhóm nghiên cứu quốc tế do Tiến sĩ Ryan John Rabett (Đại học Queen’s Belfast, Anh) chủ trì, kéo dài gần một thập kỷ, với nhiều kết quả quan trọng.

Điểm đặc biệt là trong toàn bộ hang động không có thêm công cụ thạch anh nào khác, gợi ý mũi lao này có thể là sản phẩm ngoại lai, du nhập từ một khu vực khác. Phân tích xương quanh vết thương cho thấy nạn nhân có dấu hiệu nhiễm trùng và đã sống sót một thời gian trước khi tử vong. Điều này chứng tỏ ông không chết ngay tại chỗ, mà từng trải qua một quá trình chịu đựng đau đớn sau xung đột. Các chuyên gia nhận định đây chính là minh chứng sống động cho sự va chạm dữ dội giữa các cộng đồng người tiền sử.

Hộp sọ chiến binh gần 13.000 năm tuổi. Ảnh: N.L. / Báo Tiền Phong.

Bên cạnh khảo cổ, nhóm nghiên cứu còn giải mã DNA ty thể từ bộ xương, xác định cá thể này thuộc nhóm macrohaplogroup M – đặc trưng cho cộng đồng săn bắt, hái lượm bản địa ở Nam Á và Đông Nam Á. Phát hiện này mở ra manh mối quan trọng về hành trình di cư, sự thích nghi của con người trong giai đoạn hậu kỳ băng hà, đồng thời đóng góp cho bức tranh toàn cầu về sự đa dạng di truyền của nhân loại.

Phát hiện nhanh chóng được công bố trên tạp chí khoa học Royal Society B và thu hút sự quan tâm của truyền thông quốc tế. Đối với Việt Nam, đây là một minh chứng khẳng định vị thế trên bản đồ khảo cổ học thế giới, đồng thời làm rõ tiến trình tiến hóa môi trường cũng như sự thích nghi của con người cổ đại gần 13.000 năm trước.

Tại hội nghị quốc tế về bảo tồn di sản Tràng An, các nhà quản lý và chuyên gia đều đánh giá cao ý nghĩa khoa học và giá trị toàn cầu của phát hiện. Ông Phạm Quang Ngọc, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình, nhấn mạnh phát hiện này góp phần khẳng định Tràng An là “bảo tàng sống” về tiến hóa tự nhiên và văn hóa nhân loại. Đại diện UNESCO tại Việt Nam cũng coi đây là cơ sở quan trọng cho việc bảo tồn di sản kép thế giới.

Không chỉ dừng lại ở lĩnh vực khoa học, phát hiện còn đem lại giá trị to lớn cho du lịch và giáo dục cộng đồng. Câu chuyện về “chiến binh 13.000 năm tuổi” trở thành chất liệu mới để làm phong phú trải nghiệm của du khách khi đến Tràng An. Thay vì chỉ ngắm cảnh quan, du khách được tiếp cận những câu chuyện lịch sử sinh động về mưu sinh, xung đột và thích nghi của tổ tiên.

Cuối cùng, phát hiện bộ xương Thung Bình 1 nhắc nhở rằng Tràng An không chỉ là một thắng cảnh thiên nhiên nổi tiếng, mà còn là kho lưu trữ ký ức nhân loại. Nó đặt ra trách nhiệm kép cho Việt Nam: vừa bảo tồn nguyên vẹn giá trị di sản, vừa khai thác hợp lý phục vụ phát triển kinh tế – xã hội theo hướng bền vững. “Chiến binh” Tràng An dường như vẫn lên tiếng hôm nay, gửi đi thông điệp về việc gìn giữ di sản như giữ lấy ký ức chung của loài người.