Theo các sử sách để lại, tên gọi Bắc Giang xuất hiện đầu tiên trên bản đồ hành chính vào thời nhà Lý (thế kỷ XI - XIII). Lúc đó, Bắc Giang là một trong 24 lộ (tên đơn vị hành chính) của cả nước.
Trong các triều đại phong kiến, vùng đất Bắc Giang đã có nhiều thần phả, thần tích ghi lại tên đất, tên làng với những con người phi thường đứng lên đấu tranh chống giặc ngoại xâm. Chiến thắng Xương Giang, Cần Trạm, Hố Cát chống giặc Nhà Minh thế kỷ thứ XV đã đi vào lịch sử.
Dưới thời thực dân Pháp đô hộ, Bắc Giang nổi tiếng có cuộc khởi nghĩa nông dân Yên Thế do người anh hùng áo vải Hoàng Hoa Thám lãnh đạo kéo dài gần 30 năm (1884-1913), nghĩa quân Yên Thế đã lập lên những chiến công oanh liệt, làm cho quân Pháp nhiều phen phải kinh hoàng.
Sau một giai đoạn lịch sử dài tách nhập, thay đổi tên gọi, ngày 6/11/1996, tỉnh Hà Bắc được chia trở lại thành hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang. Tỉnh Bắc Giang chính thức được thành lập và hoạt động theo đơn vị hành chính mới từ ngày 1/1/1997.
Với diện tích tự nhiên 3.895 km², dân số trên 1,8 triệu người, hiện tỉnh có 9 đơn vị hành chính cấp huyện và 1 thành phố.
Với diện tích đất nông nghiệp trên 302 nghìn ha, Bắc Giang đã quy hoạch các vùng sản xuất hàng hóa lớn như: vùng cây ăn quả lớn nhất miền Bắc; vùng trồng rau chế biến, rau an toàn lớn; đặc biệt vùng vải thiều Lục Ngạn Bắc Giang đã trở thành thương hiệu được cả nước biết đến được trồng theo quy chuẩn VietGAP, GlobalGAP.
Công nghiệp là ngành kinh tế có nhiều tiềm năng của tỉnh Bắc Giang. Hiện tỉnh đã quy hoạch và triển khai nhiều khu công nghiệp (KCN) như KCN Đình Trám, KCN Song Khê - Nội Hoàng, KCN Vân Trung, KCN Quang Châu, KCN Hòa Phú.
Bắc Giang cũng nổi tiếng với hệ thống di tích lịch sử, văn hóa, kiến trúc nghệ thuật đặc sắc gồm hơn 2.230 di tích, trong đó có 731 di tích được xếp hạng.
Đặc biệt, tỉnh Bắc Giang có 5 di sản văn hóa được UNESCO công nhận là: Mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm; Dân ca Quan họ; Ca trù; Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt; Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam.
Bên cạnh các di tích lịch sử, văn hóa, Bắc Giang còn có nhiều cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp như: Khu thắng cảnh Suối Mỡ (huyện Lục Nam); hồ Cấm Sơn, hồ Khuôn Thần (huyện Lục Ngạn); Rừng nguyên sinh Khe Rỗ, Tây Yên Tử (huyện Sơn Động)…
