Chiều 8/10, tại phiên họp thứ 50, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Báo chí (sửa đổi).

Tại Phiên họp, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình về dự án Luật Báo chí (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch (VHTTDL) Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh sự cần thiết phải có một khuôn khổ pháp lý mới, bám sát các nội dung về cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý.

NÂNG CAO ĐỘI NGŨ NGƯỜI LÀM BÁO

Theo đó, dự án Luật Báo chí (sửa đổi) được xây dựng theo bố cục hợp lý, kết cấu thành 4 Chương, 50 Điều, giảm 2 Chương và 11 Điều so với Luật Báo chí hiện hành. Cấu trúc 4 Chương bao gồm: Chương 1 là những quy định chung (13 Điều); Chương 2 là tổ chức báo chí (16 Điều); Chương 3 là hoạt động của báo chí (20 Điều); và Chương 4 là điều khoản thi hành (1 Điều). Trong tổng số các điều khoản, luật sửa đổi giữ nguyên 9 Điều, bổ sung nội dung 38 Điều, làm mới 3 Điều và lược bỏ 6 Điều.

Dự án luật bám sát bốn nhóm chính sách đã được thông qua tại Nghị quyết số 148 của Chính phủ, đồng thời giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn theo chủ trương sắp xếp tinh gọn bộ máy, bao gồm cả việc sắp xếp tinh gọn cơ quan báo chí, và liên quan đến phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương.

4 nhóm chính sách này là: Tăng cường công tác quản lý đối với hoạt động báo chí (gồm 7 vấn đề); Nâng cao chất lượng người làm báo và đảm bảo cơ quan báo chí (5 nội dung); Thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí (4 nội dung); và Điều chỉnh hoạt động của cơ quan báo chí trên không gian mạng. Dự thảo luật cũng phải đảm bảo quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí của công dân, phù hợp với Hiến pháp.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng đã nêu bật hai nhóm quy định mới quan trọng. Thứ nhất, về quy định thu hồi giấy phép (Điều 20): Nội dung này quy định rõ nội hàm thu hồi giấy phép hoạt động báo chí, theo đó cơ quan báo chí phải chấm dứt hoạt động khi bị thu hồi giấy phép.

Lý do đề xuất quy định này là bởi quy định hiện tại về quản lý giấy phép còn thiếu, chưa rõ các trường hợp thu hồi. Điều 59 của Luật Báo chí 2016 có quy định hình thức thu hồi giấy phép, nhưng lại thiếu quy định cụ thể về các trường hợp thu hồi khi bị vi phạm. Hơn nữa, pháp luật về xử lý vi phạm hành chính không có hình thức thu hồi giấy phép, dẫn đến thiếu chế tài răn đe cao hơn và không thể ngăn chặn triệt để các hành vi vi phạm. Việc bổ sung quy định thu hồi giấy phép là để cụ thể hóa Chính sách 1 trong vấn đề xây dựng về báo chí.

Thứ hai, về hoạt động báo chí trên không gian mạng (Điều 30 và Điều 31): Đây là hai điều mới được thiết kế, quy định về hoạt động báo chí trên không gian mạng và trách nhiệm của cơ quan quản lý báo chí khi mở kênh nội dung trên không gian mạng. Dự thảo luật quy định các nguyên tắc quản lý hoạt động, trách nhiệm của cơ quan báo chí khi mở kênh nội dung trên không gian mạng, và trách nhiệm của cơ quan vận hành nền tảng số báo chí quốc gia.

Để đảm bảo hoạt động chỉ đạo theo hướng linh hoạt, phù hợp với thực tiễn, luật mới đã giao cho Chính phủ quy định chi tiết tổng số 19 điều, và Bộ VHTTDL quy định chi tiết 6 điều. Dự kiến sẽ có 5 Nghị định và 3 Thông tư để quy định chi tiết và hướng dẫn luật. Đặc biệt, tinh thần phân cấp, phân quyền được thể hiện rõ khi 10 thủ tục hành chính đối với cơ quan quản lý báo chí, tổ chức, doanh nghiệp nhà nước được phân cấp cho địa phương xử lý.

Đáng chú ý, dự kiến luật sẽ cắt giảm 20 thủ tục hành chính, giảm từ 68 thủ tục theo luật cũ xuống còn 48 thủ tục hành chính.

Luật sửa đổi tiếp tục khẳng định báo chí ở Việt Nam là báo chí cách mạng, hướng đến xây dựng nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại theo tinh thần Đại hội 13 của Đảng. Luật bổ sung quy định điều kiện cấp phép hoạt động báo chí đối với các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp và giao cho Chính phủ quy định chi tiết.

Dự án luật nhằm giải quyết 7 vấn đề lớn, bao gồm: Mở rộng không gian hoạt động của báo chí trên không gian mạng để định hướng thông tin; Hình thành các cơ quan chủ lực lớn, đủ mạnh; Thúc đẩy các nguồn lực xã hội cho báo chí phát triển; Khắc phục những bất cập, vướng mắc của Luật Báo chí năm 2016; Phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương; Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về báo chí (tăng cường quản lý tạp chí và phóng viên, hạn chế tình trạng "nhũng nhiễu, quấy rầy"); và Nâng cao chất lượng đội ngũ người làm báo.

CƠ BẢN NHẤT TRÍ NỘI DUNG SỬA ĐỔI

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, Thường trực Ủy ban cơ bản nhất trí với phạm vi, đối tượng điều chỉnh của dự thảo luật, đánh giá cao việc hồ sơ đã được chuẩn bị công phu, nghiêm túc và đầy đủ theo quy định. Tuy nhiên, Ủy ban đề nghị Chính phủ tiếp tục nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện Tờ trình, bao gồm việc đánh giá tác động chính sách và rà soát những văn bản quy phạm pháp luật liên quan.

Cho ý kiến về các nội dung cụ thể, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, về các loại hình báo chí: Dự thảo luật tiếp tục xác định bốn loại hình báo chí, nhưng sửa tên gọi thành: báo chí in, báo chí nói, báo chí hình và báo chí điện tử. Thường trực Ủy ban cho rằng việc thay đổi cách gọi tên này cần được xem xét kỹ lưỡng để bảo đảm tính thống nhất với thuật ngữ chuyên ngành, văn phong phổ quát và tránh gây nhầm lẫn. Đề nghị nghiên cứu sử dụng các khái niệm truyền thống hơn: in, phát thanh, truyền hình và điện tử, để phù hợp với thực tiễn Việt Nam và quốc tế.

Ủy ban cơ bản nhất trí với việc bổ sung các quy định về cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện. Tuy nhiên, cần nghiên cứu làm rõ nội hàm, tiêu chí xác định cơ quan này, cũng như quy định cụ thể hơn về cơ chế cấp tài chính ở các văn bản dưới luật. Thậm chí, có ý kiến cân nhắc bổ sung cơ quan báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện ở một số địa phương hoặc đơn vị đã xây dựng uy tín, ngoài 6 cơ quan báo chí được xác định theo Quyết định 362 của Thủ tướng Chính phủ.

Thường trực Ủy ban nhất trí với việc Chính phủ quy định các điều kiện cụ thể đối với tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp, tổ chức xã hội khi đề nghị cấp giấy phép và duy trì hoạt động tại Điều 17. Điều này nhằm khắc phục những bất cập, gây bức xúc trong hoạt động của các cơ quan báo chí thuộc tổ chức xã hội hiện nay. Đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu về quy định cụ thể theo tinh thần của Đảng trong quá trình soạn thảo văn bản hướng dẫn.

Về kinh tế báo chí: Ủy ban nhất trí với các quy định tạo điều kiện cho cơ quan báo chí có thêm nguồn thu, tăng tài chính để nâng cao chất lượng hoạt động. Tuy nhiên, cần tiếp tục nghiên cứu bổ sung làm rõ hơn khái niệm kinh tế báo chí và các quy định liên quan đến đầu tư công, cơ chế tự chủ. Đặc biệt, cần làm rõ quy định về nguồn thu từ hoạt động kinh doanh, hoạt động kinh doanh dịch vụ liên kết của cơ quan báo chí và các đơn vị trực thuộc.

Đa số ý kiến nhất trí đưa Tạp chí khoa học vào đối tượng điều chỉnh của luật. Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị xem xét bản chất thực chất của loại tạp chí này và theo kinh nghiệm quốc tế, không nên đưa Tạp chí khoa học vào đối tượng điều chỉnh này.

Liên quan đến hoạt động báo chí trên không gian mạng, Thường trực Ủy ban đề nghị bổ sung nhiều nội dung chi tiết để quản lý và thúc đẩy hoạt động: Bổ sung các quy định nhằm thúc đẩy hoạt động, bao gồm đề án hoạt động, cách thức tổ chức và các biện pháp quản lý của Nhà nước đối với hoạt động báo chí trên không gian mạng; Quy định trách nhiệm của các nền tảng xuyên biên giới trong việc phối hợp với các cơ quan báo chí ngăn chặn, gỡ bỏ thông tin xấu, độc; Cần đào tạo, bồi dưỡng nhân lực chất lượng cao để thực hiện xuất bản báo chí trên không gian mạng…

Ngoài ra, Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội cũng kiến nghị cần tiếp tục hoàn thiện, bổ sung các quy định theo hướng tạo ra hành lang pháp lý và cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển các đề án chuyển đổi số trong nước, phân phối nội dung, thông tin báo chí. Đồng thời, cần làm rõ quyền và trách nhiệm pháp lý của nhà báo, cơ quan báo chí khi sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong hoạt động báo chí…