Những bí mật ít người biết của loài mèo chạy nhanh nhất hành tinh

Sinh sống trên các thảo nguyên Châu Phi và một vùng hẹp ở Tây Nam Á, báo săn (Acinonyx jubatus) còn được gọi là báo ghê-pa, được cả thế giới biết đến với tư cách là loài động vật chạy nhanh nhất trên đất liền. Ảnh: Wikipedia.

Được xếp vào nhóm mèo lớn (theo tiêu chuẩn mở rộng), nhưng báo săn có kích thước và tầm vóc nhỏ hơn so với bốn loài mèo lớn thực thụ, gồm hổ, sư tử, báo đốm và báo hoa mai. Một con báo săn trưởng thành cân nặng khoảng 65-70 kg, đầu và thân dài từ 1,1-1,5 mét, đuôi dài 60-84 cm. Ảnh: Encyclopedia Britannica.

Bộ lông báo săn có nền vàng với những đốm đen trải đều trên thân và bốn chân. Mặt dưới cổ và bụng màu trắng, chót đuôi màu đen. Khuôn mặt của chúng có hai vệt đen đặc trưng kéo dài từ khóe mắt trong xuống môi trên. Ảnh: Wildlife Explained.

Loài mèo hoang dã này có thân hình thon dài, phần đầu nhỏ, gọn, mõm ngắn, bụng thon, chân dài. Chúng là loài vật thuộc hàng “siêu mẫu” trong họ Mèo nói riêng và giới động vật nói chung. Cấu trúc thân hình của này hoàn hảo dành cho việc đua tốc độ nước rút. Ảnh: The New York Times.

Khi chạy hết khả năng, báo săn có thể đạt đến tốc độ 120 km/h. Con báo chỉ cần 4 bước là đạt tốc độ tối đa trong điều kiện không có vật cản. Chúng mất 3 giây để tăng tốc từ 0 đến 95 km/h, một gia tốc nhanh hơn bất cứ mẫu xe đua nào. Ảnh: ThoughtCo.

Với tốc độ trời phú và sự khéo léo hiếm có, báo săn là một trong những kẻ săn mồi cừ khôi nhất trên thảo nguyên châu Phi, với tỷ lệ săn mồi thành công lên đến 50%. Chúng chủ yếu săn các con mồi nặng dưới 40 kg (88 lb), gồm những loài linh dương cỡ nhỏ, đặc biệt là linh dương Thomson. Ảnh: 1x.com.

Chúng cũng tấn công những con mồi khó nhằn hơn như đà điểu, lợn bướu, linh dương đầu bò, ngựa vằn, sơn dương, và không tha các loài vật nhỏ như thỏ đồng, gà Phi. Không giống các loài săn mồi châu Phi khác, báo săn đi săn vào ban ngày. Ảnh: OVS Journalism Blog.

Mỗi cuộc săn của chúng gồm hai giai đoạn chính: Giai đoạn một là tăng tốc để nhanh chóng bắt kịp con mồi, kế đến là giai đoạn chậm dần, phán đoán hướng đào thoát của từng dạng con mồi. Ảnh: Nature Infocus.

Ở thời khắc quyết định, báo săn sử dụng móng vuốt phụ dài 2,5 cm ở chi trước (đây là loài mèo duy nhất có móng vuốt phụ) cắm vào con mồi làm nó ngã vật ra. Sau đó con báo sẽ ra đòn kết liễu vào cổ. Cuộc săn được tiến hành một hình hoặc với các thành viên gia đình. Ảnh: Yahoo Life UK.

Để đối lấy tốc độ, báo săn phải trả giả bằng việc mất đi sự bền bỉ và sức mạnh của những cú ra đòn. Chúng chỉ duy trì được tốc độ cao trong khoảng nửa phút và bộ hàm mảnh dẻ không thể kết liễu con mồi chớp nhoáng như sư tử hay báo hoa mai. Ảnh: The Guardian.

Với cơ thể "thư sinh", báo săn cũng không có khả năng đối đầu trực tiếp với những kẻ cạnh tranh nguồn thức ăn có hình thể chắc chắn như sư tử, báo hoa mai, linh cẩu. Ảnh: Tiger Tribe.

Những con báo săn cái trưởng thành về mặt sinh sản trong khoảng 20-24 tháng, trong khi báo đực chỉ cần 12 tháng. Chúng có thể giao phối bất kì thời gian nào trong năm, nhưng mùa khô thường sẽ là lựa chọn phù hợp nhất. Ảnh: Popular Mechanics.

Mỗi lứa, báo săn mẹ đẻ từ 3 đến 5 báo con. Chúng ở với mẹ trong vòng 1-2 năm đầu cho đến khi tự lập. 95% báo con chết trước khi trưởng thành, thường do linh cẩu hoặc sư tử giết. Tuổi thọ của báo săn trong tự nhiên chỉ khoảng 6-8 năm, trong khi có thể đạt 19 năm khi nuôi nhốt. Ảnh: Understanding Evolution.

Có bốn phân loài báo săn được công nhận gồm báo săn châu Á (Acinonyx jubatus venaticus), báo săn Đông Nam Phi (Acinonyx jubatus jubatus), báo săn Đông Bắc Phi (Acinonyx jubatus soemmeringii) và báo săn Tây Bắc Phi (Acinonyx jubatus hecki).

Trong các loài mèo lớn, báo săn được đánh giá là khá "ngoan ngoãn" trước con người. Chúng đã được thuần hóa làm vật nuôi từ thời cổ đại ở vùng Lưỡng Hà và Ai Cập. Cho đến thời cận đại, loài mèo này vẫn được nuôi để săn mồi ở Tây Á và Ấn Độ. Ảnh: Animals Home.

Do bị mất môi trường sống, xung đột với con người và tốc độ sinh trưởng rất thấp so với các loài mèo hoang dã khác, số lượng báo săn đã giảm dần đều theo các năm trong thế kỷ 20. Ngày nay, các chương trình bảo tồn đang được thúc đấy để phục hồi quần thể loài mèo này. Ảnh: BBC Wildlife Magazine.

Trong Sách đỏ UICN, báo săn được xếp vào diện Sắp nguy cấp. Riêng hai phân loài ở châu Á và Tây Bắc Phi thuộc diện Cực kỳ nguy cấp, có nguy cơ tuyệt chủng. Trong đó, phân loài châu Á chỉ còn không hơn 10 cá thể trong môi trường hoang dã ở Iran, theo khảo sát năm 2022. Ảnh: Bangkok Post.