Trong hành trình cuộc đời, việc theo đuổi hạnh phúc và thành công đôi khi khiến con người quên đi những nguyên tắc cơ bản. "Thế không thể dùng hết, phúc không thể hưởng hết, lợi lộc không thể chiếm hết, thông minh không thể dùng hết", lời răn dạy cổ xưa này vẫn còn nguyên giá trị.
3 loại lợi lộc tuyệt đối nên tránh
Sự tỉnh táo trong việc nhìn nhận các "món hời" tưởng chừng đơn giản lại là chìa khóa để giữ gìn phẩm giá và các mối quan hệ bền vững.
Thứ nhất, lợi lộc từ người quen: Tình nghĩa không phải để trục lợi
Trong các mối quan hệ xã hội, việc giúp đỡ lẫn nhau là biểu hiện của tình nghĩa, nhưng đó không phải là nghĩa vụ hiển nhiên. Tăng Quốc Phiên từng răn dạy: "Phàm việc không được chiếm dù chỉ nửa phần lợi của người khác. Thà để người khác chiếm lợi của mình, chứ quyết không chiếm lợi của người khác". Chiếm đoạt lợi lộc từ người quen, dù là bạn bè hay người thân, sẽ tạo ra một món nợ vô hình, đòi hỏi sự trả giá về sau và làm hao mòn lòng tin. Một mối quan hệ lành mạnh cần có sự qua lại, cho và nhận công bằng, không làm phiền hay lợi dụng người khác.
Thứ hai, lợi lộc từ kẻ yếu: Tránh xa tiểu nhân để giữ mình
"Không tranh lợi với tiểu nhân" – lời dạy từ Quỷ Cốc Tử vẫn còn giá trị đến ngày nay. Lợi lộc mà những người yếu thế, khó khăn kiếm được thường là kết quả của sự lao động cực nhọc, chắt chiu từng chút một. Đối với người có điều kiện, đó chỉ là "hạt muối bỏ bể", nhưng với người nghèo, đó có thể là miếng cơm manh áo của cả gia đình. Việc mặc cả từng đồng bạc lẻ với những người bán hàng rong, buôn thúng bán bưng không chỉ thể hiện sự thiếu nhân văn mà còn cho thấy một tầm nhìn hạn hẹp. Tránh chiếm lợi của kẻ yếu không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn nâng cao nhân cách và tầm vóc của bản thân.
Thứ ba, lợi lộc không rõ ràng: Cái bẫy miễn phí đắt giá nhất
Người xưa đã cảnh báo: "Tham của rẻ sẽ trả giá đắt", những món lợi bất ngờ, không rõ nguồn gốc hay có vẻ miễn phí thường ẩn chứa những cái bẫy nguy hiểm nhất. "Không cầu phúc phận ngoài phận, không tham những thứ thu được vô cớ", như Thái Căn Đàm đã nói. Bất cứ thứ gì không phải của mình mà đột nhiên có được, có thể là một thử thách từ số phận hoặc một cái bẫy được giăng sẵn. Hầu hết những "món hời" tưởng chừng không cần đánh đổi gì, cuối cùng đều đòi hỏi một cái giá đắt hơn nhiều để hoàn trả. Sự cảnh giác trước những lời mời chào hấp dẫn quá mức là điều cần thiết để tránh khỏi những rắc rối và tổn thất không đáng có.
3 loại phúc không được tham lam
Việc biết đủ và không tham lam là yếu tố cốt lõi để duy trì sự cân bằng và hạnh phúc bền vững trong cuộc sống
Thứ nhất, phúc khí từ miệng (ăn uống): Tham ăn hại sức khỏe
"Ăn tối no, tổn hao một ngày tuổi thọ", một ghi chép trong Thiên Kim Yếu Phương đã cảnh báo. Việc quá tham lam vào khẩu vị, ăn uống vô độ và thường xuyên quá no không chỉ làm tăng gánh nặng cho hệ tiêu hóa mà còn ảnh hưởng xấu đến chất lượng giấc ngủ và sức khỏe tổng thể. Người xưa thường khuyên "ăn no bảy phần, dạ dày khỏe mạnh đến già". Nhiều bệnh tật ở tuổi già có nguồn gốc từ thói quen ăn uống thiếu kiểm soát khi còn trẻ. Việc tiết chế khẩu vị không chỉ giúp duy trì sức khỏe mà còn đảm bảo rằng bạn có thể tận hưởng niềm vui ăn uống đến cuối đời.
Thứ hai, phúc khí nhàn rỗi (thanh phúc): Nhàn cư vi bất thiện
Thái Căn Đàm có câu: "Đời người quá nhàn, tà niệm tự sinh". Nếu bận rộn khiến cơ thể mệt mỏi, thì sự nhàn rỗi quá mức lại khiến tâm trí bất an. Phần lớn phiền não trên đời thường đến từ việc không có việc gì làm và suy nghĩ quá nhiều. "Chẳng thấy người nhàn rỗi sức lực dồi dào, chỉ thấy người lao động gân cốt vững vàng". Trốn trong nhà để hưởng thụ "thanh phúc" quá lâu có thể khiến trí não trì trệ, cơ thể lười biếng và sức khỏe suy yếu. Học cách tự tìm việc để làm, dù là một sở thích hay hoạt động cộng đồng, giúp giữ cho tinh thần không trống rỗng và cơ thể luôn năng động.
Thứ ba, phúc khí con cháu: Con cháu có phúc riêng
Con cái hiếu thảo, cháu chắt quây quần là niềm hạnh phúc lớn lao của các bậc làm cha mẹ. Tuy nhiên, việc duy trì một khoảng cách nhất định và không quá can thiệp vào cuộc sống của con cháu là điều cần thiết. Cha mẹ không nên quá bận tâm về việc con cái có chăm sóc mình chu đáo hay không, hay con dâu/con rể có làm mình phật ý. "Con cháu tự có phúc của con cháu, đừng vì con cháu mà làm trâu làm ngựa", người xưa đã khuyên. Mỗi đứa trẻ có một duyên phận và con đường riêng.
Thay vì đặt kỳ vọng hay áp đặt lên con cháu, cha mẹ nên tập trung vào việc chăm sóc bản thân, sống một cuộc sống vui vẻ và ý nghĩa. Việc tự mình sống sung túc và an lành chính là cách tốt nhất để thêm phúc khí cho con cháu, đồng thời đảm bảo sự độc lập và tôn trọng lẫn nhau trong gia đình.
Hiểu rõ và thực hành những triết lý này không chỉ giúp mỗi người tránh được những cạm bẫy tiềm ẩn mà còn xây dựng một nền tảng vững chắc cho một cuộc đời an yên, hạnh phúc và đầy ý nghĩa. Sự cân bằng giữa việc cho và nhận, giữa trách nhiệm và tự do, giữa lao động và hưởng thụ, chính là chìa khóa để sống một cuộc đời trọn vẹn.
