Quyết định cung cấp máy bay chiến đấu Mirage 2000 cho Ukraine của Pháp, thể hiện sự thay đổi đáng kể trong viện trợ quân sự của châu Âu cho Kiev. Được công bố vào nửa cuối năm 2024, động thái cung cấp một số lượng “không được tiết lộ” máy bay Mirage 2000 của Pháp, nhấn mạnh cam kết ngày càng tăng của phương Tây, nhằm tăng cường năng lực phòng thủ của Ukraine trong bối cảnh xung đột đang diễn ra với Nga.
Số lượng chính xác máy bay Mirage 2000 và mốc thời gian cụ thể để giao hàng vẫn chưa được công bố, một phần vì lý do an ninh. Tuy nhiên, các nhà phân tích quân sự tin rằng, lô hàng đầu tiên sẽ bao gồm khoảng một chục máy bay, với nhiều chiếc khác có thể được giao sau đó, dựa trên khả năng tích hợp và duy trì đội bay của không quân Ukraine.
Mirage 2000, máy bay chiến đấu đa năng thế hệ thứ tư, do Dassault Aviation thiết kế, bay lần đầu tiên vào năm 1978 và kể từ đó đã trở thành máy bay chủ lực của không quân Pháp, và từng được xem là đối thủ của F-16. Mirage 2000 được trang bị một loạt các hệ thống vũ khí và điện tử hàng không tiên tiến, giúp nó linh hoạt trong cả nhiệm vụ không chiến và tấn công mặt đất.
Mirage 2000 dù không nổi tiếng như F-16, nhưng đã chứng minh được khả năng của mình qua nhiều thập kỷ phục vụ trong các cuộc xung đột, từ Chiến tranh vùng Vịnh đến các hoạt động ở Libya và Syria. Câu hỏi quan trọng là nó sẽ ứng phó như thế nào trước các mối đe dọa hiện đại của Nga, đặc biệt là trước chiến đấu cơ Su-35 và hệ thống tên lửa đất đối không S-400?
Su-35 được đánh giá là một trong những máy bay chiến đấu tiên tiến nhất trên thế giới. Được Nga phát triển như một bản nâng cấp của Su-27, Su-35 tự hào có những cải tiến đáng kể về hệ thống điện tử hàng không, tầm bay, khả năng cơ động và hệ thống vũ khí. Hệ thống radar và tác chiến điện tử tiên tiến, giúp nó có lợi thế trong việc phát hiện và giao tranh tầm xa.
Trong không chiến tầm gần, Su-35 rất nhanh nhẹn, nhờ trang bị động cơ đẩy vectoring. Điều này làm dấy lên mối lo ngại về khả năng cạnh tranh của Mirage 2000 trong một cuộc đối đầu trực tiếp, khi Mirage 2000 sử dụng một động cơ và không có vectoring; đặc biệt là thiết kế của nó đã hơn bốn thập kỷ.
Hơn nữa, hệ thống tên lửa phòng không tầm xa S-400 Triumf, còn được biết đến với tên gọi NATO là SA-21 Growler, lại đặt ra một thách thức hoàn toàn khác. S-400 được coi là một trong những hệ thống phòng không hiện đại nhất thế giới, với khả năng bắn hạ tất cả các loại máy bay, UAV và tên lửa đạn đạo ở cự ly lên tới 400 km.
Hệ thống phòng không S-400 sử dụng nhiều loại tên lửa, mỗi loại được thiết kế để đánh chặn các loại mục tiêu khác nhau ở nhiều độ cao khác nhau. Trong khi Mirage 2000, không có khả năng tàng hình rộng rãi, có thể dễ bị bắn hạ trước tầm bắn xa và hệ thống khóa mục tiêu hiện đại của S-400, nếu mạo hiểm bay gần khu vực lãnh thổ do Nga chiếm giữ.
Các nhà phân tích có nhiều ý kiến trái chiều, về việc liệu Mirage 2000 có thể đối đầu với Su-35 trong không chiến hay không? Justin Bronk, một nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Royal United Services (RUSI), cảnh báo rằng "Thời đỉnh cao của Mirage 2000 qua đã lâu, hiện nó bị Su-35 vượt trội ở hầu hết mọi khía cạnh hiệu suất quan trọng, đặc biệt là về phạm vi radar và khả năng tác chiến điện tử".
Về tốc độ và sự nhanh nhẹn, tốc độ tối đa Mach 2,25 của Su-35 nhỉnh hơn một chút so với tốc độ tối đa Mach 2,2 của Mirage 2000. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn trong không chiến ngày nay, là khả năng chiến đấu ngoài tầm nhìn (BVR), nơi mà các hệ thống radar và tên lửa phát huy tác dụng.
Su-35 được trang bị radar Irbis-E, có thể theo dõi đồng thời 30 mục tiêu và tấn công 8 mục tiêu trong phạm vi lên đến 400 km. Ngược lại, radar RDY của Mirage 2000, mặc dù có năng lực, nhưng không cung cấp cùng mức phạm vi hoặc khả năng theo dõi nhiều mục tiêu. Điều này khiến Mirage 2000 khó có thể thu hẹp khoảng cách với Su-35, mà không bị phát hiện và có khả năng tấn công trước.
Hơn nữa, tên lửa không đối không R-77 và R-27 của Su-35, có tầm bắn hiệu quả xa hơn so với tên lửa MICA của Mirage 2000. Trong khi MICA có khả năng cơ động cao và có thể khóa mục tiêu sau khi phóng, tầm bắn khoảng 80 km của nó bị lu mờ trước R-77, có thể bắn trúng mục tiêu cách xa tới 110 km.
Điều này khiến Mirage gặp bất lợi về khả năng trong bắn phát đầu tiên, nghĩa là các phi công Ukraine sẽ cần phải dựa nhiều vào sự nhạy bén về mặt chiến thuật của phi công và dẫn đường mặt đất, sự bất ngờ và có thể là sự hỗ trợ bên ngoài, từ các hệ thống phòng không khác để cân bằng thế trận.
Đối với mối đe dọa do hệ thống S-400 gây ra, có nhiều thách thức đáng sợ hơn. Khả năng phát hiện và tấn công máy bay ở tầm xa của S-400 quá lớn, có nghĩa là Mirage 2000 có thể sẽ cần phải hoạt động tốt bên ngoài phạm vi tấn công của hệ thống để tránh bị bắn hạ. Điều này sẽ hạn chế khả năng cung cấp sự bảo vệ trên không của nó, ở các khu vực tranh chấp, đặc biệt là ở miền đông Ukraine, nơi mạng lưới phòng không của Nga dày đặc nhất.
David Deptula, Trung tướng Không quân Mỹ đã nghỉ hưu, nguyên là Hiệu trưởng của Viện nghiên cứu hàng không vũ trụ Mitchell, lưu ý rằng "Mirage 2000 mặc dù là máy bay chiếm ưu thế trên không, nhưng so với một thứ gì đó như S-400, nó sẽ bị yếu thế nghiêm trọng, trừ khi được tích hợp vào một hoạt động lớn hơn, đa miền như của Không quân Mỹ".
Tóm lại, quyết định cung cấp máy bay chiến đấu Mirage 2000 cho Ukraine của Pháp, là một động thái có ý nghĩa chính trị nhiều hơn là đem lại khả năng chiến đấu. Mirage 2000 phải đối mặt với những bất lợi lớn, khi so sánh với Su-35 của Nga trên không và S-400 trên mặt đất.
Mặc dù Mirage 2000 sẽ cung cấp cho quân đội Ukraine về một số phương án tấn công, nhưng chúng không thể thay đổi cán cân quyền lực, trừ khi được tích hợp vào một chiến lược lớn hơn bao gồm tình báo phương Tây, chiến thuật tiên tiến và có khả năng là các hệ thống chế áp phòng không hiện đại hơn; mà những thứ này, vẫn là điều xa vời đối với Ukraine. (nguồn ảnh Bulgarian Military, TASS, Al Jazeera).
