1. Nằm trên một hòn đảo ở hồ Tây, nối với đường Thanh Niên bằng một cây cầu, chùa Trấn Quốc có lịch sử 1.500 năm, là ngôi chùa lâu đời nhất Hà Nội. Theo sử sách, chùa được xây dựng từ thời Lý Nam Đế (541–547), ban đầu nằm trên một bãi đất cạnh sông Hồng.
Thời Lê Kinh Tông (1600 – 1618), chùa được dời vào đảo Kim Ngư, là địa điểm hiện tại. Vào đời vua Lê Hy Tông (1675 - 1705), chùa đổi tên thành Trấn Quốc. Kiến trúc chùa ngày nay là sự kết hợp phong cách kiến trúc nhiều thời kỳ, trong đó kiến trúc nhà Nguyễn là chủ đạo.
Kết cấu và nội thất chùa Trấn Quốc tuân theo nguyên tắc khắt khe của chùa Việt cổ. Chùa gồm nhiều lớp nhà với ba ngôi chính là Tiền đường, nhà thiêu hương và thượng điện nối thành hình chữ Công (工). Công trình mang tính điểm nhấn là bảo tháp Lục độ đài sen được xây năm 1998.
Trong chiều dài lịch sử của mình, chùa Trấn Quốc luôn là một danh thắng nổi tiếng của kinh thành Thăng long xưa cũng như Thủ đô Hà Nội ngày nay. Chùa từng đón nhiều nguyên thủ các quốc gia lớn tới thăm và được báo chí quốc tế bình chọn là một trong những ngôi chùa đẹp nhất thế giới.
2. Tọa lạc ở phía Nam đường Thanh Niên, đền Quán Thánh (tên chữ là Trấn Vũ Quán) là ngôi đền cổ có quy mô to lớn và đẹp bậc nhất Hà Nội. Đây cũng là một trong Thăng Long Tứ Trấn - bốn ngôi đền thiêng trấn giữ bốn phía thành kinh thành Thăng Long xưa.
Tương truyền đền Quán Thánh có từ đời Lý Thái Tổ (1010 - 1028). Ban đầu đền nằm ở một vị trí khác và được di dời về vị trí hiện tại từ năm 1474, thời vua Lê Thánh Tông. Diện mạo hiện tại của đền về cơ bản có từ đợt tu sửa vào năm 1836-1838 dưới thời vua Minh Mạng.
Ngôi chính điện (bái đường) của đền là nơi đặt tượng thần Huyền Thiên Trấn Vũ được đúc bằng đồng đen vào năm 1677, đời Lê Hy Tông. Đây là một công trình nghệ thuật độc đáo, đánh dấu kỹ thuật đúc đồng và tài nghệ của các nghệ nhân Việt Nam cách đây 3 thế kỷ.
Tượng Huyền Thiên Trấn Vũ của đền Quán Thánh cũng nổi tiếng về sự linh thiêng. Ai đi lễ ở đền cũng sờ vào các ngón chân của tượng để lấy lộc.
3. Nằm trên một hòn đảo nhỏ ở hồ Trúc Bạch, được kết nối với đường Thanh Niên bằng một cây cầu đá, đền Thủy Trung Tiên là ngôi đền cổ được phục dựng năm 2017. Đền được dân gian gọi là đền Cẩu Nhi, gắn với giai thoại về Thần Cẩu và sự kiện vua Lý Thái Tổ dời đô về Thăng Long.
Tuy vậy, quanh đền Cẩu Nhi đã có một cuộc tranh luận sôi nổi trong giới nghiên cứu lịch sử. Nguyên nhân là ngày nay không còn gì để chứng thực sự tồn tại của ngôi đền này. Vào thập niên 1850, trên đảo tọa lạc ngôi đền mang tên gọi Thủy Trung Tiên, là nơi thờ Mẫu Thoải và thờ Thần Cá.
Do tồn tại nhiều quan điểm về cái tên “Cẩu Nhi” mà dự án phục dựng đền được đưa ra từ 2005 nhưng trì hoãn đến hơn một thập niên. Phải đến năm 2015 dự án được triển khai và năm 2017 khánh thành. Ngôi đền mới mang tên chính thức là đền Thủy Trung Tiên.
Trong lời giới thiệu về ngôi đền khắc trên bia đá, không có một chữ nào nhắc đến cái tên “Cẩu Nhi” hoặc câu chuyện về Thần Cẩu. Dù vậy, cái tên Cẩu Nhi vẫn sẽ mãi mãi được lưu truyền trong tâm thức của dân gian.
