Loại ung thư khiến 1,8 triệu người tử vong hàng năm

Hút thuốc lá được coi là nguyên nhân chính gây ung thư phổi. Tuy nhiên, gene di truyền cũng làm tăng tỷ lệ mắc bệnh lý này.

Theo bác sĩ Nguyễn Tiến Đồng, Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội), ung thư phổi là bệnh phổ biến trên thế giới và đã trở thành nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong các bệnh lý ung thư thời gian qua. Ước tính mỗi năm có khoảng 1,8 triệu ca tử vong trên toàn cầu do ung thư phổi.

Nguyên nhân gây ung thư phổi

Bác sĩ Đồng cho hay ung thư phổi là một bệnh lý ác tính xuất phát từ sự tăng sinh mất kiểm soát của các tế bào trong nhu mô phổi.

Hút thuốc lá được coi là yếu tố nguy cơ chính với ung thư phổi. Tuy nhiên, theo thống kê trên toàn thế giới, chỉ khoảng 10-15% người hút thuốc bị ung thư phổi. Ngược lại, 10-25% những người bị ung thư phổi không hề hút thuốc.

"Hút thuốc lá thụ động được đặt ra trong trường hợp này. Trên thực tế, hút thuốc lá thụ động đã được chứng minh là làm tăng nguy cơ mắc ung thư phổi lên 20%", vị chuyên gia nói.

Loai ung thu khien 1,8 trieu nguoi tu vong hang nam

Hút thuốc lá chủ động và bị động đều làm tăng nguy cơ ung thư phổi. Ảnh minh họa: ray_reyes.

Tuy nhiên, với tỷ lệ đó, người hút thuốc lá thụ động cũng chỉ chiếm khoảng 16-24% các trường hợp không hút thuốc mắc ung thư phổi.

Qua khảo sát, ung thư phổi ở những người không hút thuốc thường ở giới nữ, trẻ tuổi và có xu hướng đáp ứng tốt hơn với điều trị có sự xuất hiện của các đột biến gene, giúp các bác sĩ có thể can thiệp bằng liệu pháp điều trị đích.

Từ đặc điểm này, nhiều gia đình có bệnh nhân được chẩn đoán ung thư phổi cũng đã đặt câu hỏi liệu ung thư phổi có di truyền hay không.

Ung thư phổi và di truyền

Liên quan vấn đề này, bác sĩ Đồng giải thích tế bào ung thư là những tế bào đột biến, phát triển không chịu sự kiểm soát của cơ thể.

"Phần lớn các đột biến này xuất hiện sau khi sinh, trong quá trình tương tác với môi trường sống và chúng không di truyền được", vị chuyên gia nói.

Tuy nhiên, một số nhỏ đột biến khác có từ ngay khi chúng ta chào đời do đột biến tế bào mầm - tế bào phân chia và hình thành nên toàn bộ cơ thể. Những đột biến này có thể di truyền được.

Về mặt lý thuyết, ở một người mang 2 gene bình thường, đột biến cần xảy ra ở cả 2 gene mới đủ khả năng để sinh bệnh.

Trong khi đó, cơ thể chúng ta nhận 2 bản sao gene khác nhau từ bố và mẹ. Nếu mang trong mình một gene đột biến, chỉ cần đột biến thêm gene còn lại sẽ tạo điều kiện hình thành ung thư.

"Vì vậy, những người nhận di truyền gene đột biến sẽ có nguy cơ bị ung thư cao hơn so với những người sinh ra không có gene đột biến", bác sĩ Đồng kết luận.

Loai ung thu khien 1,8 trieu nguoi tu vong hang nam-Hinh-2

Sinh ra với một gene đột biến do di truyền từ gia đình có thể tỷ lệ mắc ung thư phổi cao hơn. Ảnh minh họa: solen_feyissa.

Tương tự với ung thư phổi. Trường hợp bố, mẹ hoặc anh chị em mắc ung thư phổi sẽ tăng nguy cơ mắc bệnh lý này lên 2-3 lần so với những người không có tiền sử gia đình đó.

"Tuy nhiên, chúng ta cũng cần xem xét điều này trong một bối cảnh rộng hơn. Nhiều thành viên trong gia đình cùng mắc ung thư có thể là do cùng tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ như khói thuốc (chủ động hoặc bị động), môi trường sống chung ô nhiễm hóa học, phóng xạ...", bác sĩ Đồng lưu ý.

Theo vị chuyên gia, đây cũng là những khó khăn khi xác định có phải ung thư phổi di truyền không trong quá trình điều trị.

Bác sĩ Đồng gợi ý một số đặc điểm có thể gợi ý đến bệnh ung thư di truyền:

  • Nhiều thành viên cùng mắc một loại ung thư (nhất là những bệnh ung thư ít gặp)
  • Ung thư ở độ tuổi trẻ hơn bình thường (như ung thư ruột kết ở tuổi 20)
  • Một người mắc nhiều hơn một loại ung thư (ví dụ một phụ nữ cùng bị ung thư vú và ung thư buồng trứng)
  • Ung thư ở cả hai cặp cơ quan (như cả hai mắt, thận hoặc vú)
  • Ung thư ở nhiều thế hệ (ví dụ cả ông, cha và con trai)
  • Hiện nay, việc xét nghiệm di truyền đối với ung thư phổi còn rất hạn chế. Nhiều quốc gia trên thế giới cũng gặp phải khó khăn này và chưa có cách tốt nhất để quản lý những người mang gene đột biến nhưng chưa phát sinh bệnh.

    "CT liều thấp có thể được kết hợp trong chăm sóc và quản lý những người bệnh này. Tuy nhiên, tần suất nào để có hiệu quả tối ưu là điều chắc được khẳng định chắc chắn", bác sĩ Đồng thông tin.

    Ngoài ra, vị chuyên gia cho hay việc tư vấn di truyền cho gia đình của những bệnh nhân được chẩn đoán ung thư phổi vẫn là một thách thức.

    Nguyên nhân là không có hướng dẫn xét nghiệm di truyền nào được thiết lập chỉ dựa trên tiền sử gia đình có người mắc ung thư phổi. Trừ khi những trường hợp này đã đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn của một hội chứng di truyền đã biết.

    Tuy nhiên, bác sĩ Đồng nhấn mạnh phần lớn các đột biến gene gây ung thư phát sinh trong quá trình sống và không di truyền cho thế hệ sau.

    Vậy nên, dù có người thân đã mắc ung thư phổi, nguy cơ mắc ung thư phổi di truyền vẫn rất thấp. Vị chuyên gia khuyến cáo chúng ta nên cung cấp thông tin này cho bác sĩ để có những tư vấn phù hợp nhất trong việc sàng lọc.

    Nghe người yêu nói mức lương thật, tôi vội vàng tổ chức đám cưới nhưng nào ngờ

    Là đàn ông không bao giờ tôi chủ động hỏi mức lương của người yêu nhưng trong một lần ngồi tâm sự cô ấy đã nói ra thu nhập mỗi tháng khiến tôi sốc.

    Yêu nhau một thời gian dài nhưng tôi hoàn toàn không biết tiền lương mỗi tháng của Nhi - người yêu tôi là bao nhiêu, đó là vấn đề tế nhị nên tôi không bao giờ chủ động hỏi.

    Một ngày ngồi tâm sự với Nhi, ước ao có tiền mua một căn nhà để sống, chứ lấy nhau rồi ở phòng trọ mệt lắm. Nghe đến đây Nhi trách bản thân không biết giữ tiền, mỗi tháng thu nhập 30 triệu đồng, đi làm cũng gần 10 năm rồi mà chẳng có khoản tiết kiệm nào.

    Tôi cho là em ấy nói dối, không ngờ Nhi đưa ra những tin nhắn mà ngân hàng gửi đến hàng tháng khiến tôi buộc phải tin. Em nói rất thích hàng hiệu nên tháng nào cũng dành ra một nửa tiền lương để mua vài món đồ, một nửa còn lại là để chi tiêu linh tinh và gửi về cho bố mẹ.

    Tôi bảo lương mình bằng một nửa mà tháng nào cũng để ra được 10 triệu đồng, đáng lẽ Nhi là con gái phải tiết kiệm được nhiều hơn mới phải. Em bảo bản tính thích hàng hiệu từ nhỏ rồi không thay đổi được, sau này dù lấy chồng cũng vẫn duy trì việc đó để thỏa mãn nhu cầu cá nhân.

    Lo sợ thời gian yêu đương kéo dài sẽ khiến Nhi phung phí tiền nên tôi quyết định làm đám cưới với em.

    Sau hai tháng kể từ ngày cưới, mọi chi tiêu trong gia đình toàn do tôi bỏ ra hết, từ chai dầu ăn đến gạo muối. Có lần tôi nhắc khéo vợ nên đảm nhận sinh hoạt phí, không ngờ cô ấy giơ tay bảo chồng đưa tiền cho rồi sẽ lo hết.

    Em nói rất thích hàng hiệu nên tháng nào cũng dành ra một nửa tiền lương để mua vài món đồ. (Ảnh minh họa)

    Tôi hỏi vợ sao không bỏ tiền túi ra mà chi tiêu những việc vặt đó, còn lương của chồng là để tiết kiệm làm việc lớn. Nhưng Nhi tỏ vẻ không vui lắm rồi nói sau này mọi chi tiêu trong gia đình mỗi người chịu một nửa. Còn tiền lương của ai thì người ấy tiêu, đối phương không có quyền kiểm soát.

    Biết tính Nhi không giữ được tiền nên tôi bảo vợ hãy đưa một nửa tiền lương cho chồng nắm giữ để vài năm nữa mua nhà. Vợ phản đối ngay lập tức, nói là đa số đàn ông đi làm đưa tiền về cho vợ giữ, cớ sao chồng lại muốn nắm giữ tài chính trong gia đình?

    Ăn uống kiểu này tưởng bổ, bệnh nhân sốc khi mắc ung thư vú

    Không có bất cứ yếu tố nguy cơ nào nhưng lại bị ung thư vú, nữ bệnh nhân khiến bác sĩ phải truy hỏi về chế độ ăn. Hoá ra, cô rất thích ăn các loại thực phẩm nhiều carbohydrate.

    Thói quen xấu khiến người Việt phát hiện ung thư gan ở giai đoạn muộn

    Chủ quan cơ thể khỏe mạnh, nhiều người không khám sức khỏe định kỳ để phát hiện các bệnh lý về gan. Không ít trường hợp phát hiện khi bệnh đã giai đoạn muộn gây khó khăn cho điều trị.

    Tiền sử sức khỏe tốt, bệnh nhân L.N.T (70 tuổi) gần như rất ít đau ốm. Trước đây, hàng năm, ông T. đều đi kiểm tra sức khỏe định kỳ. Tuy nhiên, 2 năm Covid-19 vừa qua, do tuổi cao, ngại đến nơi công cộng như bệnh viện nên người bệnh không còn đi thăm khám sức khỏe định kỳ.

    Sau đó, ông T bị sút cân nhanh chóng, ăn uống kém và mỏi mệt. Đi khám, người đàn ông này được chẩn đoán ung thư gan giai đoạn cuối. Kết quả khiến bệnh nhân và người nhà vô cùng bất ngờ. Vì tiền sử sức khỏe tốt, ông không nghĩ mình lại mắc căn bệnh này. Chỉ đến khi sút cân bất thường, bệnh nhân đi khám, bệnh đã chuyển biến xấu.

    PGS.TS Trịnh Thị Ngọc, nguyên Trưởng Khoa Truyền nhiễm - Bệnh viện Bạch Mai, Phó Chủ tịch Hội Gan mật Việt Nam, cho biết, Tổ chức Y tế thế giới WHO thông tin tỷ lệ nhiễm virus viêm gan B, C có xu hướng giảm nhưng do di chứng bệnh lý về gan B, C từ nhiều năm trước nên bệnh nhân nhân xơ gan, ung thư gan… vẫn còn tăng cao.

    Thoi quen xau khien nguoi Viet phat hien ung thu gan o giai doan muon

    PGS.TS Trịnh Thị Ngọc

    Theo PGS.TS Trịnh Thị Ngọc, hiện nay, bên cạnh những người rất quan tâm đến bệnh lý về gan, đi khám thường xuyên cũng có một số trường hợp (đặc biệt người dân ở vùng sâu xa, miền núi) không quan tâm hoặc không có điều kiện đi khám bệnh về gan. Từ đó dẫn đến việc nhiều trường hợp phát hiện bệnh khi đã ở giai đoạn muộn.

    Triệu chứng ung thư gan thường nghèo nàn. Một số trường hợp chỉ vô tình đi khám mới phát hiện nhưng lúc này đã quá muộn, dẫn đến việc điều trị khó khăn”, bác sĩ cho biết.

    Nữ bác sĩ cũng từng thăm khám cho trường hợp bệnh nhân 30 tuổi, không biết mình mắc viêm gan do virus. Người này tình cờ tham gia đợt khám sức khỏe của cơ quan và phát hiện có khối u. Bệnh nhân làm các xét nghiệm chuyên sâu, được chuẩn đoán mắc ung thư gan trên nền viêm gan virus. Tuy nhiên phát hiện muộn, việc điều trị gặp nhiều khó khăn.

    Cũng theo PGS.TS Trịnh Thị Ngọc bệnh nhân ung thư gan hầu hết đi khám đã ở giai đoạn muộn, gây tốn kém về điều trị và hiệu quả không cao. Muốn phát hiện bệnh lý gan sớm, chúng ta ph thường xuyên đi kiểm tra xem cơ thể có mang virus viêm gan B, C hoặc có mang bệnh gan thoái hóa mỡ hoặc gan nhiễm mỡ, viêm gan do rối loạn chuyển hóa…

    "Một số dấu hiệu cảnh báo mắc bệnh lý về gan cần lưu tâm tới là hơi đau hạ sườn, nước tiểu màu vàng, thường xuyên bị dị ứng. Tuy nhiên, muốn biết chính xác gan đang có tổn thương hay không cần phải làm xét nghiệm và siêu âm gan", PGS.TS Ngọc nói.

    Theo chuyên gia, cách tốt nhất để phát hiện sớm ung thư gan là khám sức khỏe định kỳ, siêu âm gan 6 tháng/lần, đặc biệt là những bệnh nhân có yếu tố nguy cơ cao như xơ gan, viêm gan mạn tính do rượu, viêm gan virus B, C… việc sàng lọc cần tiến hành thường xuyên liên tục 3 tháng/lần, ngay cả khi không có triệu chứng. “Việc phát hiện sớm, điều trị kịp thời nhằm tránh biến chứng viêm gan cấp, cuối cùng thành xơ gan, ung thư gan”.

    Về vấn đề ăn uống gây ra bệnh gan, PGS.TS Trịnh Thị Ngọc cũng phân tích: “Ngoài do virus, chế độ ăn uống cũng tác động rất lớn đến các bệnh về gan. Chúng ta ăn nhiều đồ chiên rán, thức ăn ôi thiu, để lâu ngày… sẽ làm tổn thương đến gan”.

    BS Hà Hải Nam, Phó Trưởng khoa Ngoại bụng I (Bệnh viện K) cũng đưa ra một số dấu hiệu cảnh báo ung thư gan:

    Vàng da: Vàng da là biểu hiện của tình trạng chức năng gan suy giảm, dẫn tới hiện tượng bilirubin (sắc tố mật) tăng đột ngột trong máu khiến cho sắc tố da thay đổi sang màu vàng. Vàng da có thể là triệu chứng đầu tiên và thường thấy của nhiều căn bệnh về gan như xơ gan, viêm gan, rối loạn chức năng gan. Tuy nhiên, đây có thể xem là dấu hiệu đầu tiên cảnh báo bệnh ung thư gan, không thể xem thường.

    Sụt cân nhanh, đột ngột: Gan có 4 chức năng chính là chuyển hoá, dự trữ, thải độc và tạo mật. Khi gan bị tế bào ung thư tấn công sẽ bị suy yếu, không hoàn thành tốt các chức năng. Từ đó gây cảm giác ăn uống không ngon miệng, bụng chướng, mỏi mệt, ngấy đồ dầu mỡ, không hấp thụ chất dinh dưỡng cho người bệnh. Vì thế người bệnh thường bị giảm cân rất nhanh.

    Khó chịu dưới sườn phải: Khi bắt đầu bị ung thư gan, người bệnh sẽ có cảm giác khó chịu nhẹ ở vùng gan (nằm ở dưới sườn bên phải), thỉnh thoảng có thể xuất hiện những cơn đau, thậm chí có thể tự sờ thấy gan to hơn bình thường.

    Nước tiểu sẫm màu: Chức năng gan kém hoặc ứ mật, một lượng lớn Bilirubin bị phá vỡ, theo máu thải qua nước tiểu, gây ra hiện tượng nước tiểu trở nên vàng sẫm, thậm chí là màu nâu. Biểu hiện này có thể là dấu hiệu cảnh báo rất đáng lưu ý về gan, bạn đừng bỏ qua.

    Buồn nôn, nôn: Ung thư gan sẽ dễ gây ảnh hưởng đến các chức năng tiêu hoá của dạ dày, ruột, khiến người bệnh có các biểu hiện bất thường như buồn nôn, nôn hoặc chán ăn.

    Ngứa: Do chức năng gan suy giảm, bilirubin trong cơ thể tăng cao sẽ kích thích gây cảm giác ngứa da. Vì vậy, thấy cơ thể bị ngứa ngáy khó chịu ở mức độ nhiều cũng nên chớ chủ quan.

    Mệt mỏi triền miên: Nếu cảm giác mệt mỏi kéo dài dai dẳng dù không hoạt động gì nặng nhọc, kèm với bất kỳ triệu chứng khác liên quan đến suy giảm chức năng gan kể trên, không thể bỏ qua nguy cơ bị ung thư gan.

    Trong giai đoạn muộn hơn của ung thư gan, các triệu chứng trên sẽ trở nên rõ ràng hơn. Thậm chí có thể xuất hiện thêm các biến chứng:

    1. Rối loạn tiêu hóa: Bụng chướng rất to chèn ép gây khó thở. Sau ăn người bệnh thấy tức bụng, đầy hơi, buồn nôn và nôn mức độ nặng.

    2. Người bệnh thấy mệt mỏi tăng nhiều, không thể lao động, gầy sút cân nhanh (5 - 6kg/tháng).

    3. Đau tức vùng hạ sườn phải, có khi đau dữ dội, diễn ra thường xuyên liên tục.

    4. Vàng da, vàng cả mắt, người bệnh còn đi đại tiện phân trắng/bạc màu (do mất sắc tố mật).