Thời điểm giáp Tết, dọc tỉnh lộ qua làng bánh gai Mía (xã Thọ Diên, huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa), hàng chục hộ gia đình hai bên đường hối hả làm bánh gai. Bánh gai làng Mía nổi tiếng bởi thương hiệu xưa nay và độ thơm ngon đặc trưng. Khi xưa, những chiếc bánh gai ở đây là sản vật để dâng vua. Thời nay, bánh gai được sản xuất và tiêu thụ khắp nơi.
Gia đình ông Nguyễn Minh Hải (55 tuổi) là hộ làm bánh lâu đời. "Tôi lớn lên đã được bố mẹ dạy làm, cứ thế truyền qua nhiều thế hệ. Con gái nơi khác lấy trang làng cũng được nhà chồng dạy cho cách làm món bánh này", ông Hải nói. Người đàn ông có mái tóc điểm bạc cho hay, công đoạn nào trong làm bánh gai cũng rất quan trọng. Lá chuối khô gói bánh được lau sạch. Lá gai sau khi bỏ cuống, được tước hết từng cái gân lá một, sau đó đem phơi cho thật khô. Tiếp đó, người làm đem rửa sạch và bỏ vào nồi luộc thật kỹ.
Đây là khâu tạo nên bột bánh. Khi xưa, người làng Mía phải làm với công đoạn thủ công bằng cách cho vào cối, dùng chày giã nhuyễn nhưng nay họ đã dùng máy để đỡ mất sức và tăng năng suất.
Bột bánh được làm bằng cách cho lá gai, mật mía, gạo nếp xay nhuyễn.
Sau đó, người làm cho nhân vào gói kín, rắc thêm một ít vừng, để bánh có vị bùi khi ăn. Đây là linh hồn của chiếc bánh.
Nhân bánh được làm từ đậu xanh giã nhuyễn, trộn với đường, dầu chuối và dừa. Vị dừa vừa tăng thêm hương vị, vừa để nhân bánh không bị chua.
Khi có đủ nhân bánh, bột bánh, công đoạn gói bánh mới được tiến hành. Bình thường, người làng Mía thường gói bánh vào 10h sáng. Nhưng dịp Tết, họ cùng nhau làm cả ngày, mỗi người một công đoạn để có hàng tiêu thụ cho khách thập phương.
Sau khi hấp, bánh sẽ chín và cho ra chờ nguội để bán. Người có kinh nghiệm muốn biết bánh chín hay không chỉ cần ngửi mùi thơm hoặc quan sát bằng mắt.
Bánh gai thơm ngon của làng Mía được tiêu thụ đi khắp mọi miền đất nước tạo nên thương hiệu nổi tiếng của xứ Thanh. Cũng nhờ giữ nghề, người dân làng Mía có cuộc sống ấm no. Dịp Tết, trung bình mỗi gia đình ở đây làm ra 3 vạn cái bánh. Với giá từ 5.000 đến 15.000 đồng/mỗi chiếc bánh gai, vụ Tết một hộ thu lãi 20-30 triệu đồng.
