Lá cây tự lật ngược khi có trời mưa bão

Đã từ bao đời nay, người dân tộc Tày ở vùng núi Lạng Sơn thường chia sẻ về một loại cây dự báo thời tiết đặc biệt chính xác.

Ông Hoàng Dư Quý (trú tại thôn Khe Mò, xã Bắc Lãng, huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn) cho biết, từ xa xưa, khi chưa có máy móc, điện thoại, người dân phải quan sát các hiện tượng của tự nhiên để đoán trước sự thay đổi của các hiện tượng tự nhiên. Đó là quy luật của sự sinh tồn và phát triển.

Ông Hoàng Dư Quý.

Ông Quý cho biết, cây dự báo thời tiết có tên là Pắc bủng, bục bục (tiếng Nùng); cây cám lợn, bông bét (tiếng Tày).

Cây này mọc hoang ở khắp các đồi nương. Thân cây cao khoảng 2m, cành non, có lông màu vàng nhạt, mọc so le, phiến lá hình tim, đầu lá dài nhọn, cuống tròn, mép dài rộng khoảng một gang tay.

Cây non có mặt lá màu vàng nâu nhạt, như cám lợn (do đó người dân còn gọi là cây cám lợn), lá già có màu trắng vàng, cuống lá dài phủ lông.

Cây này nở hoa vào tháng 4 -5. Hoa buông giống đuôi sóc. Đến 8, tháng 9 bắt đầu sai quả. Trong quả có hạt, rất nhiều dầu. Ngày xưa, chưa có điện lưới, người dân tộc đã biết dùng cây này để ép lấy dầu hoặc đúc thành nến thắp sáng.

Hình ảnh cây dự báo thời tiết.

Người dân địa phương coi loại cây này là cây dự báo thời tiết. Bởi lẽ, khi sắp có giông bão thì lá cây này tự lật ngược. Bất kỳ một đứa trẻ nào sinh ra cũng được bố mẹ, ông bà chỉ cho cách xem thời tiết bằng loại cây này.

Chỉ cần nhìn ra bìa rừng, thấy khóm lá lật ngược trắng đồi thì ắt sẽ có trời mưa to. Do đó, người dân tránh đi rừng săn bắn hay lên nương làm rẫy. Những người đang đi rừng, chỉ cần nhìn cây này lật mặt lá lên sẽ nhanh chóng trở về nhà. Do đó, người dân đi làm nương, làm rẫy… cũng tránh được những thiệt hại do lũ quét.

Lá cây tự lật khi có trời mưa bão.

Theo ông Quý, dù bây giờ đã có đài báo, có hẳn các chương trình dự báo thời tiết nhưng các cụ già vẫn rất mực tin tưởng vào hiện tượng kỳ bí này. Thậm chí, đối với việc trọng đại như reo mạ, dựng nhà, cưới hỏi, các cụ vẫn có thói quen quan sát hiện tượng này để còn biết đường lo liệu.

Cụ thể, trước khi reo mạ, chỉ cần thấy cây này tự lật lá, các cụ sẽ không reo mạ nữa vì sợ sẽ bị nước ngập hoặc cuốn trôi. Họ đợi khi nào trời quang mây tạnh thì mới tiếp tục công việc mùa màng.

Cây thời tiết còn được dùng làm thuốc

Bà Lã Thị Mai (trú tại thôn Nà Phải, xã Bắc Lãng, huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn) là thầy thuốc đông y của địa phương cho biết, cây “dự báo thời tiết” còn được dùng để làm thuốc chữa bệnh.

Bà Lã Thị Mai thường dùng cây dự báo thời tiết làm thuốc.

Khi bị bệnh đau dạ dày, hành tá tràng, đại tràng, người dân chỉ cần ra rừng chặt một cành, sắc nhỏ, cho vào ấm, rót khoảng 1 lít nước, đun nhỏ lửa. Đun khoảng 15 phút, bắc ra dùng dần. Chỉ cần dùng một thời gian ngắn thì bệnh tình sẽ khỏi hẳn.

Người dân thường dùng cây dự báo thời tiết làm thuốc.

Trường hợp bị đau bụng, đi ngoài: Dùng lá cây này sao vàng, hạ thổ, sắc thay nước uống sẽ khỏi ngay tức khắc.

Hơn nữa, người dân cũng hay dùng dễ cây này để hãm lấy nước cho phụ nữ mới sinh để chống hậu sản rất hiệu nghiệm.

Cây lật lá còn dùng để chữa lành các vết thương. Khi trâu bò bị thương, vết thương bị viêm nhiễm, cho bột lông quả cây này rắc vào chỗ ròi bọ lúc rúc, khi đó lũ ròi tự chui ra ngoài, vết thương chóng khỏi.

Cây dự báo thời tiết là một vị thuốc quý.

Theo tìm hiểu, trong cuốn “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam”, Giáo sư Đỗ Tất Lợi có viết, cây lật lá còn gọi với tên là Đã ngô đồng, Dã đồng. Tên khoa học là Mallotus JaponicusMaell,etArg. Vỏ cây có tác dụng chữa nôn mửa, sát trùng. Cao cây lật lá dùng dán lên mụn nhọt có tác dụng vỡ mủ và chóng lên da non. Thời gian gần đây người ta dùng vỏ cây để chữa các triệu chứng tiêu hóa, đau dạ dày và loét đại tràng có kết quả rất tốt.