Trong lịch sử nhân loại, có rất nhiều đế chế coi Hồi giáo là quốc giáo. Trong số đó, đế chế Ả Rập, còn được biết đến với cái tên Caliphate, là đế chế lâu đời và hùng mạnh nhất.
Caliphate là một thể chế chính trị do nhà tiên tri Muhammad – người khai sinh Hồi giáo sáng lập. Đế chế này đã chinh phục bao gồm hầu hết bán đảo Ả Rập vào thời điểm Muhammad qua đời vào năm 632.
Muhammad được kế vị bởi 4 vị Caliph được lựa chọn qua cơ chế đồng thuận cho đến năm 661. Sau đó triều Caliphate Umayyad cha truyền con nối thống trị tiếp cho đến năm 750, kế tiếp là triều Caliphate Abbasid, mặc dù các cuộc chinh phục đã kết thúc vào thời điểm này.
Từ một dân tộc kiểu bộ lạc, người Ả Rập dưới triều đại của các Caliphate đã đẩy lùi đế chế Byzantine và lật đổ đế chế Sassanid Ba Tư – hai đế chế có dân số và nguồn lực áp đảo. Trong 100 năm, đế chế Ả Rập đã đạt quy mô lớn gấp vài lần đế chế La Mã ở giai đoạn đỉnh cao.
Các sử gia đánh giá, cuộc mở mang bờ cõi của ngưởi Ả Rập là một minh chứng rằng sự nhiệt tình về hệ tư tưởng có thể bù đắp cho sự yếu kém về công nghệ và tổ chức. Các vị tướng Ả Rập xứng đáng được coi là các thiên tài quân sự vĩ đại của thời Trung cổ.
Đế chế Ả Rập về thực chất chấm dứt tồn tại vào khoảng năm 900, mặc dù triều Abbasid duy trì vai trò tôn giáo với tư cách là các Caliph ở Baghdad cho đến tận khi thành phố này bị người Mông Cổ phá hủy vào năm 1258.
Sau năm 900, đế chế này bị tan rã về chính trị, với sự trỗi dậy của nhiều triều đại đối nghịch, trong đó có nhiều đối thủ gốc Thổ và Ba Tư, cũng như các Caliphate kình địch ở Tây Ban Nha và Ai Cập.
Dù chỉ tồn tại trong khoảng 3 thế kỷ, đế chế Ả Rập đã để lại một di sản lịch sử lớn, ảnh hưởng sâu rộng đến thế giới ngày nay. Nhờ vị trí của mình mà đế chế này đã kết nối các trung tâm văn minh, khiến hàng hóa và tri thức từ nhiều vùng đất được trảo đổi qua lại, thúc đẩy tiến bộ lịch sử.
Di sản lớn nhất của đế chế Ả Rập chính là đạo Hồi. Dù đế chế này đã diệt vong, Hồi giáo vẫn tiếp rục lan truyền mạnh mẽ, vượt xa khỏi vùng đất Ả Rập để trở thành nguồn lực tinh thần của nhiều đế chế lẫy lừng khác trong lịch sử như các đế chế Ottoman, Mogul, Timur…
Ngày nay có hơn một tỷ tín đồ Hồi giáo trên toàn thế giới. Một bộ phận thiểu số tín đồ Hồi giáo cực đoan vẫn nung nấu ý đồ khôi phục sự vĩ đại của đế chế Ả Rập Caliphate, điều đã dẫn đến sự hoành hành của tổ chức Nhà nước Hồi giáo trên khắp khu vực Trung Đông những năm vừa qua.
