Dây đai an toàn được xem là "lá chắn" bảo vệ cơ bản nhất khi di chuyển bằng ôtô. Tuy nhiên, tại Việt Nam, việc cài dây an toàn ở hàng ghế sau vẫn chưa được nhiều hành khách quan tâm, bất chấp nguy cơ mất an toàn và chế tài xử phạt đã rõ ràng.

Kết quả khảo sát do Johns Hopkins International Injury Research Unit phối hợp với Trường Đại học Y tế Công cộng công bố cho thấy một thực trạng đáng lo ngại. Trong giai đoạn từ tháng 12/2021 đến tháng 9/2023 tại Hà Nội, chỉ 31% hành khách trưởng thành trên ôtô sử dụng dây an toàn. Con số ở hàng ghế sau còn thấp hơn nhiều, chỉ đạt 12%.

Nguyên nhân xuất phát từ cả yếu tố tâm lý và kỹ thuật. Ở hàng ghế trước, hệ thống cảm biến dây an toàn buộc người lái và hành khách phải cài dây, nếu không xe sẽ liên tục phát cảnh báo, thậm chí không nhả phanh tay điện tử.

Nhưng ở hàng ghế sau, phần lớn xe lại không được trang bị hệ thống cảnh báo tương tự. Chính sự "im lặng" này khiến nhiều người ngộ nhận rằng việc thắt dây an toàn ở hàng ghế sau không cần thiết, đặc biệt khi chỉ di chuyển trong đô thị hoặc quãng đường ngắn.

Thực tế, không chỉ khách ngồi sau trên xe cá nhân bỏ qua động tác này mà ngay cả dịch vụ xe công nghệ cũng phổ biến tình trạng tương tự. Hình ảnh tài xế buộc thắt dây, còn khách phía sau thoải mái ngồi mà không cài dây an toàn, diễn ra hàng ngày trên nhiều tuyến phố lớn.

Luật Giao thông đường bộ năm 2008 chỉ quy định người lái và hành khách ngồi phía trước bắt buộc thắt dây an toàn. Tuy nhiên, sau khi Việt Nam gia nhập Công ước 1968 về Giao thông đường bộ, quy định này đã được mở rộng: tất cả vị trí ghế có trang bị dây an toàn đều phải sử dụng.

Từ ngày 1/1/2018, Nghị định 46/2016/NĐ-CP chính thức áp dụng mức phạt 100.000 - 200.000 đồng cho hành vi không thắt dây an toàn ở vị trí có trang bị. Đến khi Nghị định 100/2019/NĐ-CP có hiệu lực, mức phạt tăng đáng kể lên 800.000 - 1.000.000 đồng.

Hiện nay, Nghị định 168/2024/NĐ-CP thay thế Nghị định 100 vẫn giữ nguyên khung phạt này. Cụ thể, khoản 3, điều 6 quy định tài xế sẽ bị xử phạt từ 800.000 - 1.000.000 đồng nếu chở hành khách không thắt dây an toàn tại vị trí có trang bị.

Điều đó có nghĩa, trong trường hợp hành khách ngồi phía sau bỏ qua thao tác cài dây, người chịu trách nhiệm cuối cùng vẫn là người lái xe.

Thắt dây an toàn không chỉ để tuân thủ quy định pháp luật mà quan trọng hơn là bảo vệ chính tính mạng của người ngồi trên xe. Các nghiên cứu cho thấy, hành khách ngồi phía sau nếu không cài dây an toàn sẽ có nguy cơ bị thương nặng hoặc tử vong cao gấp nhiều lần so với những người đã thắt dây.

Nguy hiểm hơn, trong một số tình huống va chạm hoặc khi xe phanh gấp, hành khách không cài dây còn có thể bị hất mạnh về phía trước, trở thành mối đe dọa trực tiếp cho người ngồi hàng ghế trước.