Vừa qua, thay mặt Ban Thường trực Uỷ ban Trung ương MTTQ Việt Nam, bà Nguyễn Thị Thu Hà, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã ký ban hành Hướng dẫn 05/HD-MTTW-BTT về việc tiếp tục thực hiện sắp xếp, tinh gọn, hợp nhất các Hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở cấp tỉnh, cấp xã. Báo Tri thức và Cuộc sống xin trân trọng giới thiệu toàn văn hướng dẫn:

Căn cứ Nghị quyết 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 của Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 11 Khóa XIII; căn cứ các văn bản chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư (Kết luận số 160-KL/TW ngày 31/5/2025; Kế hoạch số 47-KH/BCĐ, ngày 14/4/2025 của Ban Chỉ đạo về thực hiện sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã và tổ chức hệ thống chính quyền địa phương 02 cấp...); Hướng dẫn 31-HD/BTCTW ngày 23/4/2025 của Ban Tổ chức Trung ương về việc thành lập tổ chức đảng tương ứng các đơn vị hành chính ở địa phương và sắp xếp tổ chức bộ máy cơ quan MTTQ Việt Nam, đoàn thể cấp tỉnh, cấp xã; Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam đã ban hành Hướng dẫn 18-HD/MTTW-BTT, ngày 2/6/2024; công văn 1018/MTTW-BTT, ngày 13/6/2025 trong đó có hướng dẫn việc thực hiện sắp xếp đối với các Hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ.

Căn cứ Kết luận 174 KL/TW ngày 4/7/2025, Kết luận 177-KL/TW, ngày 11/7/2025; Kết luận 178-KL/TW ngày 17/7/2025 của Bộ Chính trị về xây dựng tổ chức, hoạt động và bảo đảm tổ chức bộ máy của đơn vị hành chính 2 cấp bảo đảm thông suốt, hiệu quả; căn cứ tình hình thực tiễn hiện nay, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam tiếp tục hướng dẫn một số nội dung về thực hiện sắp xếp, tinh gọn, hợp nhất các Hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở cấp tỉnh, cấp xã (sau đây gọi tắt là các Hội quần chúng), cụ thể như sau:

1. Phạm vi áp dụng

Hướng dẫn này quy định một số nội dung liên quan đến việc sắp xếp, tinh gọn, hợp nhất tổ chức bộ máy của các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ (có Phụ lục kèm theo) đang hoạt động ở cấp tỉnh và cấp xã (bao gồm cả tổ chức hội đã thực hiện sắp xếp, hợp nhất theo đơn vị hành chính mới và các hội chưa sắp xếp, hợp nhất).

2. Nguyên tắc

- Quá trình sắp xếp, tinh gọn, hợp nhất đảm bảo sự lãnh đạo trực tiếp, thường xuyên của cấp ủy Đảng và sự phối hợp với các ban Đảng được phân công theo dõi, các cơ quan quản lý Nhà nước có liên quan.

- Đề cao trách nhiệm, bảo đảm vai trò chủ trì, thống nhất của Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh, cấp xã trong sắp xếp tổ chức bộ máy các Hội quần chúng.

- Đảm bảo các quyền và nghĩa vụ hợp pháp của các tổ chức hội theo quy định của pháp luật, đảm bảo tính liên tục, không gián đoạn các nhiệm vụ, hoạt động; đồng thời thực hiện sắp xếp, tinh gọn đầu mối bên trong của từng tổ chức, hợp nhất các Hội có chức năng, nhiệm vụ, đối tượng, tính chất, nội dung hoạt động tương đồng, nâng cao chất lượng hoạt động của các hội; bảo đảm đồng bộ với việc sắp xếp bộ máy của Đảng, MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội theo mô hình chính quyền hai cấp.

- Trong quá trình tổ chức và hoạt động, các tổ chức hội quần chúng chịu sự hướng dẫn, theo dõi và chỉ đạo của các ban Đảng được phân công, chịu sự quản lý nhà nước của các cơ quan Nhà nước có liên quan theo quy định pháp luật. Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh, cấp xã định hướng hoạt động, đầu mối tổng hợp, phân bổ tài chính và biên chế (nếu có).

- Công tác cán bộ thực hiện theo phân cấp của cơ quan có thẩm quyền.

3. Việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy các Hội quần chúng

3.1. Sắp xếp các hội theo đơn vị hành chính mới (áp dụng với các địa phương cấp tỉnh, cấp xã thực hiện sáp nhập)

- Các hội hoạt động ở phạm vi cấp tỉnh, cấp xã có cùng tên, lĩnh vực, đối tượng hoạt động khi hợp nhất giữ nguyên tên hội cấp tỉnh, hoặc xã theo đơn vị hành chính mới (ví dụ tỉnh Thái nguyên và Bắc Kạn sáp nhập lấy tên là tỉnh Thái Nguyên, theo đó Hội A của tỉnh Thái Nguyên, sáp nhập với hội A của tỉnh Bắc Kạn, lấy tên là Hội A tỉnh Thái Nguyên (mới).

- Trường hợp khi tỉnh, xã này có hội, còn tỉnh, xã kia không có hội có cùng tên gọi và lĩnh vực hoạt động thì thực hiện như sau:

+ Với cấp tỉnh: Hội hoạt động ở 1 tỉnh, thành phố trước khi sáp nhập thì tiếp tục hoạt động theo đơn vị hành chính mới.

Ví dụ: Tỉnh Hòa Bình, Phú Thọ, Vĩnh Phúc sáp nhập thành tỉnh Phú Thọ (mới). Nếu tỉnh Hòa Bình có Hội X (mà 02 tỉnh Phú Thọ, Vĩnh Phúc không có) thì Hội X tiếp tục hoạt động theo tỉnh Phú Thọ (mới).

+ Với cấp xã:

i) Nếu tổ chức Hội có phạm vi hoạt động nhiều hơn hoặc bằng 1/3 số đơn vị hành chính tương ứng cùng cấp trước khi sáp nhập thì tổ chức Hội đó tiếp tục hoạt động theo quy định và thực hiện đổi tên theo đơn vị hành chính mới (Ví dụ xã A,B,C hợp nhất lấy tên là xã A, theo đó xã A có hội D nhưng các xã kia không có hội đó, nếu hội D tiếp tục hoạt động thì lấy tên gọi của Hội theo xã A).

ii) Nếu tổ chức Hội có phạm vi hoạt động ít hơn 1/3 số đơn vị hành chính tương ứng cùng cấp trước khi sáp nhập thì căn cứ vào tình hình thực tế, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã chủ trì phối hợp với các bên liên quan, trao đổi với các tổ chức Hội quần chúng, đề xuất với Ban Thường vụ cấp ủy cấp xã xem xét quyết định việc tổ chức Hội đó tiếp tục hoạt động hay không. Nếu Hội tiếp tục hoạt động thì thực hiện sắp xếp như nội dung (i) nêu trên. Nếu Hội không tiếp tục hoạt động thì tự giải thể theo Nghị định số 126/2024/NĐ-CP ngày 08/10/2024 của Chính phủ.

3.2. Tinh gọn tổ chức bộ máy bên trong của từng tổ chức Hội (áp dụng với tất cả các Hội của cấp tỉnh, cấp xã sáp nhập và không sáp nhập)

(1) Việc tinh gọn bộ máy tham mưu giúp việc thực hiện ở tất cả các hội quần chúng được Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ. Trong đó, đối với các địa phương cấp tỉnh, cấp xã sáp nhập thì việc tinh gọn bộ phận tham mưu giúp việc thực hiện sau khi sắp xếp các Hội theo đơn vị hành chính mới (theo mục 3.1). Định hướng sắp xếp như sau:

- Ở cấp tỉnh:

+ Đối với các tổ chức: Hội Nhà báo, Hội Luật gia, Hội Chữ Thập đỏ, Hội Nhà văn, Liên hiệp Khoa học và Kỹ thuật, Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật, Liên hiệp các tổ chức Hữu nghị, Liên minh Hợp tác xã, Liên đoàn Luật sư, thực hiện sắp xếp không quá 02 bộ phận tham mưu giúp việc (gồm: bộ phận Chuyên môn nghiệp vụ và Văn phòng).

+ Đối với các tổ chức hội khác: sắp xếp chỉ còn Văn phòng hội tham mưu, giúp việc chung.

- Ở cấp xã: sắp xếp theo sự chỉ đạo của Ban Thường vụ cấp ủy cấp xã.

(2) Đối với người làm việc trong các tổ chức Hội:

- Trong năm 2025, có thể sử dụng nguyên trạng đội ngũ người làm việc của các tổ chức Hội.

- Từ năm 2026 trở đi, căn cứ vào tình hình thực tiễn của địa phương, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh, cấp xã làm đầu mối tổng hợp, đề xuất với cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định về số lượng người làm việc ở các tổ chức hội, nhưng phải giảm ít nhất 20%; các năm tiếp theo thực hiện theo chỉ đạo của cấp có thẩm quyền.

4. Về hợp nhất các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ

Căn cứ tình hình thực tiễn, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ cấp tỉnh tham mưu Ban Thường vụ tỉnh, thành ủy sắp xếp, hợp nhất các tổ chức quẩn chúng có chức năng, nhiệm vụ, đối tượng, tính chất, nội dung hoạt động tương đồng. Việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy phải bảo đảm sâu sát cơ sở, địa bàn, chăm lo quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân và đoàn viên, hội viên của tổ chức hội.

Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh chủ trì, báo cáo Ban thường vụ tỉnh, thành ủy theo 01 trong 02 phương án sau:

- Phương án 1: Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh chủ trì thống nhất với cơ quan chức năng (các ban Đảng của tỉnh và sở, ngành liên quan) chủ động xây dựng phương án sắp xếp, hợp nhất các tổ chức hội quần chúng có chức năng, nhiệm vụ, đối tượng, tính chất, nội dung hoạt động tương đồng trình Ban Thường vụ tỉnh, thành ủy xem xét, quyết định.

- Phương án 2: Hiện nay, Đảng ủy Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đang xây dựng Đề án sắp xếp, tinh gọn, hợp nhất tổ chức hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt (hoàn thành trước ngày 31/8/2025). Theo đó, sau 31/8/2025, các tỉnh, thành phố có thể tham khảo Đề án của Trung ương để xây dựng phương án hợp nhất các Hội quần chúng cho phù hợp.

5. Về Đại hội và tài chính, tài sản của các Hội

5.1. Về Đại hội

- Nếu năm 2025 là năm đến kỳ Đại hội thì lùi thời gian Đại hội sang năm 2026 - Nếu còn trên 30 tháng mới đến kỳ Đại hội thì tổ chức Đại hội theo đúng nhiệm kỳ; nếu còn dưới 30 tháng đến kỳ đại hội thì tổ chức Đại hội sau Đại hội Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng cấp. Thời điểm Đại hội cụ thể của mỗi tổ chức Hội do Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh xem xét, quyết định. Trường hợp đặc biệt trình xin ý kiến Ban Thường vụ tỉnh, thành ủy quyết định.

5.2. Về Tài chính, tài sản

- Về tài chính, năm 2025, đối với nguồn ngân sách nhà nước: sử dụng nguồn ngân sách theo dự toán đã được phê duyệt cho các Hội. Từ năm 2026: Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh, cấp xã làm đầu mối chủ trì tập hợp lập dự toán trình cấp có thẩm quyền phê duyệt, phân bổ để các tổ chức hội quần chúng cùng cấp hoạt động.

- Đối với các nguồn quỹ của các tổ chức Hội quần chúng: thực hiện theo Quy định tại Nghị định 126/2024/NĐ/CP ngày 08/10/2024 của Chính phủ.

- Tài sản của tổ chức hội khi sáp nhập, hợp nhất hoặc kết thúc hoạt động thực hiện theo quy định tại Nghị định 126/2024/NĐ/CP ngày 08/10/2024 của Chính phủ, quy định của pháp luật có liên quan và hướng dẫn của chính quyền, cơ quan tài chính của địa phương khi thực hiện sắp xếp, sáp nhập.

6. Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đề nghị Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh, cấp xã và các Hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ khẩn trương thực hiện một số công việc sau:

- Đối với các Hội có tổ chức ở cả 3 cấp (Trung ương, tỉnh, xã): Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã báo cáo về cấp tỉnh, cấp tỉnh tổng hợp báo cáo về Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam về tình hình tổ chức, hoạt động của Hội, đề xuất cụ thể việc hợp nhất, sáp nhập Hội để tránh chồng chéo các hoạt động (Theo công văn số 72/MTTQ-BTT ngày 15/7/2025 của Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam về việc báo cáo cơ cấu tổ chức, hoạt động của tổ chức Hội quần chúng được Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ).

- Đối với các tổ chức hội chỉ có ở cấp xã hoặc cấp tỉnh: Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh, cấp xã chủ động hiệp thương, trao đổi thống nhất đề xuất phương án sắp xếp hợp nhất vào một trong các tổ chức Hội có ở cả 3 cấp; báo cáo với cấp ủy cùng cấp để xây dựng phương án hợp nhất (có thể theo đề án chung của Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam).

Đối với những tổ chức Hội không thống nhất được việc hợp nhất thì Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh trình cấp có thẩm quyền để hoạt động theo nguyên tắc tự nguyện, tự quản, tự đảm bảo kinh phí. Nhà nước chỉ hỗ trợ kinh phí khi giao nhiệm vụ cụ thể, không giao ổn định hằng năm như hiện nay.

Trên đây là hướng dẫn của Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam về một số nội dung thực hiện sắp xếp tinh gọn, hợp nhất tổ chức hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở cấp tỉnh, cấp xã. Hướng dẫn này có hiệu lực đến khi có quy định khác trong văn bản của cấp có thẩm quyền [1] hoặc văn bản khác thay thế

Trong quá trình triển khai thực hiện có vấn đề vướng mắc, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam các tỉnh, thành phố báo cáo Ban Thường vụ tỉnh ủy, thành ủy, cấp ủy xem xét quyết định theo thẩm quyền. Trường hợp cần thiết thuộc thẩm quyền của Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam thì gửi văn bản về Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam để xem xét, giải quyết.

[1] Theo Kết luận số 178-KL/TW, ngày 17/7/2025, Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về tiếp tục triển khai các nhiệm vụ bảo đảm tổ chức bộ máy của đơn vị hành chính 2 cấp hoạt động thông suốt, hiệu quả, hiện nay Đảng ủy MTTQ, các đoàn thể Trung ương đang chủ trì nghiên cứu, tham mưu Bộ Chính trị ban hành văn bản chỉ đạo về đổi mới và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với các hội quần chúng (thay thế Chỉ thị số 17-CT/TW, ngày 28/8/2012) và chủ trì nghiên cứu, tham mưu sửa đổi, bổ sung Quyết định số 118-QĐ/TW, ngày 22/8/2023 của Ban Bí thư về ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở Trung ương.