Trong số 6 cá nhân tiêu biểu toàn quốc được vinh danh tại Chương trình Vinh quang Việt Nam năm 2025, câu chuyện về Tiến sĩ Ngô Sô Phe, nữ Hiệu trưởng người Khmer đầu tiên của Trường Ngôn ngữ - Văn hóa - Nghệ thuật Khmer Nam Bộ và Nhân văn (Trường Đại học Trà Vinh) gây xúc động và truyền cảm hứng mạnh mẽ.

Bằng nghị lực phi thường và khát vọng cháy bỏng, bà không chỉ vượt lên số phận, chinh phục đỉnh cao tri thức mà còn dành trọn tâm huyết để phụng sự, góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa và nâng cao vị thế của đồng bào dân tộc mình. Hành trình của bà là minh chứng sống động cho sức mạnh của giáo dục và ý chí vươn lên không ngừng nghỉ.

Từ lời dặn của cha đến hành trình vượt khó

TS Ngô Sô Phe sinh năm 1981 tại xã Kim Sơn, huyện Trà Cú, một trong những vùng quê đặc biệt khó khăn của tỉnh Trà Vinh, nơi có hơn 90% dân số là người Khmer. Sinh ra trong một gia đình giàu truyền thống cách mạng, tinh thần yêu nước và lòng tự hào dân tộc đã sớm được vun đắp trong bà qua từng lời dạy của người cha, nguyên Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam huyện Trà Cú.

Ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, bà đã được cha khích lệ tinh thần học tập, hun đúc ý niệm về giá trị của tri thức. Lời dặn dò của ông đã trở thành tài sản vô giá, là kim chỉ nam soi đường cho cả bốn anh em trong gia đình: “Cha không có gì để lại cho các con ngoài cái chữ. Vì đây là tài sản lớn nhất trong cuộc sống nên các con phải cố gắng học tập thành tài”.

Lời dặn ấy đã khắc sâu vào tâm trí, trở thành động lực để chị em bà miệt mài trên con đường học vấn. Dù hoàn cảnh gia đình thiếu thốn, bốn anh em đều nỗ lực vượt qua mọi rào cản, kiên trì theo đuổi con chữ để trở thành những công dân trí thức, góp sức xây dựng quê hương. Tuổi thơ của cô học trò Ngô Sô Phe gắn liền với hình ảnh chiếc xe đạp cũ và quãng đường hơn 8km đến trường mỗi ngày, bất kể nắng gắt hay mưa dầm.

Sau khi tốt nghiệp phổ thông, đứng trước gánh nặng kinh tế của gia đình, bà và anh trai đã quyết định chọn học trung cấp để có thể sớm đi làm, phụ giúp cha mẹ. Năm 2001, sau khi tốt nghiệp, bà được tuyển dụng vào làm việc tại Trường Cao đẳng Cộng đồng Trà Vinh, tiền thân của Trường Đại học Trà Vinh ngày nay. Đây chính là bước ngoặt quan trọng, mở ra sự nghiệp giáo dục và chắp cánh cho những khát vọng tri thức lớn lao của cô gái Khmer nghèo.

Từ vị trí một viên chức với tấm bằng trung cấp, bà bắt đầu hành trình học tập không ngừng nghỉ, kiên trì và bền bỉ từng bước chinh phục các nấc thang tri thức: từ đại học, lên cao học và cuối cùng bảo vệ thành công luận án tiến sĩ. Bà trở thành người phụ nữ Khmer đầu tiên của tỉnh Trà Vinh được đào tạo tiến sĩ bằng ngân sách nhà nước, một vinh dự, nhưng cũng là một trách nhiệm lớn lao.

Với ý thức sâu sắc về vai trò của mình, TS Ngô Sô Phe đã lựa chọn con đường nghiên cứu khoa học gắn liền với thực tiễn và nhu cầu phát triển của cộng đồng. Luận án tiến sĩ của bà tập trung vào một chủ đề cấp thiết: nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho phụ nữ dân tộc Khmer.

Bà nhận thấy, phụ nữ dân tộc Khmer là nhóm đối tượng yếu thế, dễ bị tổn thương khi vừa là phụ nữ, vừa là người dân tộc thiểu số, chịu nhiều thiệt thòi bởi những định kiến xã hội lạc hậu. Chính vì vậy, công trình nghiên cứu của bà đã nhận được sự quan tâm sâu sắc từ cộng đồng và các cấp lãnh đạo, được xem là nền tảng quan trọng góp phần thúc đẩy bình đẳng giới và nâng cao vị thế cho phụ nữ Khmer ở Trà Vinh nói riêng và Nam Bộ nói chung.

Người "thắp lửa" cho giáo dục và văn hóa Khmer

Trên cương vị Hiệu trưởng Trường Ngôn ngữ - Văn hóa - Nghệ thuật Khmer Nam Bộ và Nhân văn, TS Ngô Sô Phe đã cùng tập thể nhà trường thực hiện xuất sắc nhiệm vụ trọng điểm quốc gia trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao về ngôn ngữ, văn hóa và nghệ thuật Khmer.

Bà đã lãnh đạo và thực hiện hiệu quả nhiệm vụ quốc gia về đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực ngôn ngữ, văn hóa và nghệ thuật Khmer Nam Bộ. Các kết quả nổi bật của nhà trường góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa Khmer trong thời đại số, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững khu vực.

Hiện nay, nhà trường đang đào tạo hơn 2.500 học viên, sinh viên từ bậc cao đẳng đến tiến sĩ. Không chỉ dừng lại ở đào tạo chính quy, trường còn mở rộng các lớp bồi dưỡng tiếng Khmer cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và lực lượng vũ trang tại các địa phương có đông đồng bào Khmer sinh sống trên cả nước.

Những khóa học này không chỉ giúp nâng cao khả năng giao tiếp, am hiểu văn hóa để thực thi công vụ tốt hơn, mà còn góp phần thắt chặt tình đoàn kết, tuyên truyền hiệu quả các chính sách của Đảng và Nhà nước.

Những nỗ lực của TS Ngô Sô Phe và nhà trường đã biến nơi đây thành một điểm sáng về giáo dục, gắn kết chặt chẽ việc bảo tồn văn hóa với phát triển du lịch, tạo sinh kế bền vững và thúc đẩy kinh tế - xã hội cho toàn vùng đồng bào dân tộc thiểu số Nam Bộ.

Ông Thạch Mu Ni, Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Trà Vinh, đánh giá cao những đóng góp của bà không chỉ góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước mà còn là minh chứng tiêu biểu cho việc gắn tri thức với bản sắc, phát triển văn hóa gắn với kinh tế - hướng đi bền vững trong xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.

Câu chuyện của TS Ngô Sô Phe đã truyền cảm hứng mạnh mẽ cho thế hệ trẻ, đặc biệt là thanh niên Khmer. Hành trình từ một cô gái tốt nghiệp trung cấp, vượt qua bao rào cản về hoàn cảnh, địa lý để trở thành một tiến sĩ, một nhà quản lý giáo dục xuất sắc đã chứng minh một chân lý giản dị: Bất kỳ ai, dù khởi đầu từ đâu, cũng có thể vươn xa nếu có khát vọng và sự kiên trì.

Với những cống hiến không mệt mỏi, TS Ngô Sô Phe đã vinh dự được Nhà nước trao tặng Huân chương Lao động hạng Ba cùng nhiều danh hiệu thi đua cao quý khác.