Phóng viên Báo và Phát thanh, Truyền hình Khánh Hòa có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Minh Thư - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN-MT) xung quanh những điểm mới và công tác triển khai Luật Địa chất và Khoáng sản trên địa bàn tỉnh.
Tư duy quản trị mới với nguyên tắc “Điều tra trước - khai thác sau”
- Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 chính thức có hiệu lực đã đánh dấu bước chuyển quan trọng trong việc điều tra, quản lý và sử dụng bền vững tài nguyên khoáng sản. Luật có những tư duy quản trị, điểm mới như thế nào, thưa ông?
- Hành trình pháp luật khoáng sản Việt Nam bắt đầu từ Pháp lệnh Tài nguyên khoáng sản năm 1989, qua các thế hệ Luật Khoáng sản năm 1996, 2005, 2010 đã từng bước đưa hoạt động khai thác vào khuôn khổ. Tuy nhiên, sau 14 năm thi hành, Luật Khoáng sản năm 2010 bộc lộ nhiều hạn chế: Một số chế định không còn phù hợp, cách tiếp cận chưa theo kịp xu hướng thế giới, nhất là trong quản lý các loại khoáng sản chiến lược và hiếm. Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 được ban hành nhằm khắc phục những hạn chế đó; đồng thời xây dựng hành lang pháp lý đồng bộ, hiện đại, thống nhất; nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, phù hợp với bối cảnh phát triển mới của đất nước.
Điểm đổi mới quan trọng của Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 là chuyển từ tư duy: “cấp phép” sang “quy hoạch - giám sát vòng đời tài nguyên”, lấy nguyên tắc “điều tra trước - khai thác sau” làm trọng tâm.
Đây là phương pháp quản lý khoa học, giúp khai thác giá trị tối ưu của tài nguyên, thay vì chỉ tận thu ngắn hạn. Nguyên tắc này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với các khoáng sản độc đáo của tỉnh Khánh Hòa; thay vì khai thác ồ ạt, việc điều tra trước sẽ giúp xác định giá trị tối ưu của các nguồn tài nguyên, tạo cơ sở cho việc phát triển các ngành công nghiệp chế biến sâu, gia tăng giá trị thay vì chỉ khai thác thô; góp phần thúc đẩy các lĩnh vực kinh tế khác cùng phát triển. Ví dụ như với nguồn nước khoáng, bùn khoáng phong phú của tỉnh, việc điều tra kỹ lưỡng sẽ giúp định hướng phát triển các dịch vụ du lịch, trị liệu, làm đẹp một cách bền vững, hiệu quả hơn, nâng cao, cải thiện môi trường du lịch.
Một điểm nhấn khác trong Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 và các văn bản hướng dẫn thi hành luật là quy định chi tiết về đóng cửa mỏ và cơ chế chuyển tiếp tiền ký quỹ cải tạo môi trường. Đây là cam kết của Nhà nước với mục tiêu phát triển bền vững. Chúng ta sẽ không còn những khu mỏ bị bỏ lại hoang tàn sau khi khai thác; thay vào đó, đất đai được phục hồi, có thể tái sử dụng cho nông nghiệp, trồng rừng hoặc phát triển hạ tầng, trả lại màu xanh cho quê hương.
Trao thêm thẩm quyền cho địa phương trong cấp phép, thăm dò
- Việc triển khai luật có ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh cả nước đang thực hiện mô hình địa phương hai cấp. Với những tiềm năng lợi thế về địa chất khoáng sản của tỉnh Khánh Hòa, Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 được triển khai mở ra một giai đoạn phát triển mới trong lĩnh vực địa chất khoáng sản như thế nào trong bối cảnh hiện nay, thưa ông?
- Khánh Hòa nằm ở vùng duyên hải Nam Trung Bộ, với bờ biển dài gần 500km, cùng những vịnh biển đẹp như: Vân Phong, Nha Trang, Cam Ranh và Vĩnh Hy, vùng nội địa giàu tài nguyên với nguồn sa khoáng titan, đá granite, cát trắng, đất sét, nước khoáng, bùn khoáng nổi tiếng và tiềm năng phát triển điện gió, điện mặt trời trên nền địa chất đặc thù. Những giá trị này không chỉ là nguồn lực kinh tế, mà còn là “tài sản thiên nhiên” quý giá mà thế hệ hôm nay có trách nhiệm quản lý, khai thác hợp lý để trao lại cho thế hệ mai sau. Chúng ta từng chứng kiến nhiều địa phương mất đi nguồn lợi lâu dài vì khai thác nóng, thiếu quy hoạch, để lại những hố sâu bỏ hoang, bãi thải ngổn ngang. Đó là những bài học nhắc nhở rằng quản lý tài nguyên cần tầm nhìn chiến lược
Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 trao thêm thẩm quyền cho UBND tỉnh trong việc cấp phép thăm dò, khai thác đối với khoáng sản nhóm II, III, IV. Đây là bước phân quyền chiến lược từ Trung ương, giúp địa phương chủ động hơn, xử lý nhanh các vấn đề nóng, giảm thời gian chờ đợi thủ tục. Đối với khoáng sản nhóm IV như đất san lấp - vốn đang có nhu cầu tăng cao do tốc độ đô thị hóa, luật mới đã rút gọn thủ tục từ “cấp phép” thành “đăng ký khai thác”. Điều này giúp tăng nhanh nguồn cung hợp pháp, giảm áp lực lên các mỏ chưa được cấp phép và hạn chế khai thác trái phép gây mất an toàn, thất thu ngân sách.
Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 còn là công cụ chiến lược để tỉnh Khánh Hòa định hình tương lai ngành khoáng sản. Sở NN-MT tỉnh Khánh Hòa cam kết sẽ triển khai luật một cách chủ động, linh hoạt, quyết liệt, gắn với thực tiễn địa phương. Nhưng để thành công, Sở NN-MT cần sự chung sức của tất cả các cấp, ngành, chính quyền địa phương, doanh nghiệp và nhân dân.
Thực hiện chỉ đạo của cấp trên, để triển khai hiệu quả Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024, Sở NN-MT đã đề nghị các sở, ban, ngành, địa phương tiếp tục nghiên cứu sâu hơn, xây dựng kế hoạch hành động cụ thể, đồng bộ. Khi tất cả cùng vào cuộc, luật mới sẽ trở thành kim chỉ nam cho mọi hoạt động khai thác, quản lý và bảo vệ tài nguyên. Ngày 15-8, Sở NN-MT đã phối hợp Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam (Bộ NN-MT) tổ chức hội nghị phổ biến, tập huấn Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024, cùng các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành cho hơn 200 đại biểu thuộc các sở, ban, ngành, UBND các xã, phường, tổ chức, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực địa chất khoáng sản trên địa bàn tỉnh. Các đại biểu được phổ biến các nội dung của Luật Địa chất và Khoáng sản; giải đáp các thắc mắc liên quan. Qua đó, góp phần đưa luật vào cuộc sống.
Với trách nhiệm trước Nhân dân và tầm nhìn phát triển bền vững, chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng rằng Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 sẽ mở ra một giai đoạn mới: Khai thác hợp lý tài nguyên, bảo vệ môi trường, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu đưa Khánh Hòa trở thành thành phố trực thuộc Trung ương vào năm 2030.
- Xin cảm ơn ông!
