Việc áp dụng Nghị định 168/2024/NĐ-CP với mức phạt nặng, phủ sóng hệ thống camera AI "phạt nguội", điều chỉnh tổ chức giao thông hay sự quyết liệt của lực lượng CSGT... là những giải pháp đã chứng minh hiệu quả, giúp ý thức tham gia giao thông của người dân cải thiện rõ rệt.

Sợ phạt nguội, người đi đường trật tự hơn

Ghi nhận của phóng viên Báo Người Lao Động sáng 4-12 cho thấy tình trạng vi phạm luật giao thông tại các tuyến đường trung tâm TP HCM đã có chuyển biến tích cực.

Trên đường Võ Thị Sáu (phường Tân Định), dù mật độ phương tiện lúc 8 giờ sáng rất cao hướng về giao lộ Hai Bà Trưng, nhưng cảnh chen chúc lấn làn, leo vỉa hè đã giảm hẳn so với trước đây. Hiện chỉ còn lác đác vài trường hợp vi phạm, chủ yếu là tài xế xe công nghệ.

Tương tự, ngã tư Hai Bà Trưng - Võ Thị Sáu từng gây sốc với hình ảnh hàng trăm xe máy tràn sang làn ngược chiều gây tắc nghẽn, nay đã trật tự hơn. Sự thay đổi này phần lớn nhờ khu vực đã được lắp đặt camera AI để phạt nguội, gửi thông báo vi phạm về tận nhà chủ phương tiện.

Ở khu vực cửa ngõ, tình trạng leo lề dưới chân cầu Bình Lợi (phường Hiệp Bình) hay giao lộ Nguyễn Văn Bá - đường số 1 (phường Thủ Đức) cũng giảm mạnh. Trước đây, vào cao điểm sáng (7 đến 9 giờ), dòng xe leo vỉa hè gây hỗn loạn, thì nay người dân đã chấp hành dừng chờ đèn đỏ thẳng hàng. Đội CSGT Rạch Chiếc (Phòng CSGT, Công an TP HCM) thường xuyên bố trí lực lượng điều tiết, xử lý nghiêm tại các điểm nóng này.

Ủng hộ việc siết chặt kỷ cương, chị Phan Thị Minh Ngọc (32 tuổi, ngụ phường Linh Xuân) cho rằng mức phạt nặng theo Nghị định 168/2024/NĐ-CP cùng hệ thống giám sát chặt chẽ đã tác động lớn đến ý thức người dân. "Khi mức phạt và các biện pháp giám sát được nhắc đến thường xuyên, người dân dần hình thành thói quen tự giác tuân thủ luật. Nếu lực lượng chức năng tiếp tục duy trì sự nghiêm minh này, nếp sống văn minh khi tham gia giao thông sẽ sớm đi vào nề nếp" - chị Ngọc chia sẻ.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Văn Hà (48 tuổi, ngụ phường Tam Bình) thừa nhận các chế tài xử lý nồng độ cồn đã thay đổi hoàn toàn thói quen sinh hoạt của ông. "Mức phạt rất nặng cộng với việc lực lượng chức năng kiểm tra gắt gao khiến tôi không dám vi phạm. Hiện nay, mỗi khi đi nhậu tôi đều gọi xe công nghệ, hoặc nếu lỡ đi xe cá nhân thì gửi lại quán để hôm sau lấy" - ông Hà cho biết.

Bên cạnh đó, ý thức chấp hành tại các làn rẽ phải liên tục (vạch mắt võng) ở giao lộ Lê Duẩn - Tôn Đức Thắng, Cách Mạng Tháng Tám - Điện Biên Phủ... cũng được cải thiện, không còn cảnh xe dừng chờ đèn đỏ lấn chiếm lối rẽ. Đặc biệt, việc mở lối quay đầu tại giao lộ Điện Biên Phủ - Nguyễn Cửu Vân (gần ngã tư Hàng Xanh) đã giải quyết dứt điểm tình trạng sinh viên leo dải phân cách, bảo đảm an toàn cho người đi bộ sang đường.

Đích đến cuối cùng là thay đổi tư duy

Đại diện Phòng CSGT (Công an TP HCM) đánh giá sau khi áp dụng các giải pháp đồng bộ, ý thức chấp hành Luật Giao thông của người dân đã có sự thay đổi đáng kể. Các lỗi vi phạm phổ biến như đi sai làn, không đội mũ bảo hiểm, vượt đèn đỏ hay chạy ngược chiều đã giảm hẳn. Người tham gia giao thông dần hình thành thói quen tích cực như chủ động giảm tốc độ, giữ khoảng cách an toàn và nhường đường.

Đặc biệt, sự hiện diện của hệ thống camera AI đã góp phần quan trọng đưa việc tuân thủ luật trở thành thói quen, xây dựng môi trường giao thông văn minh.

Số liệu thực tế cũng minh chứng cho xu hướng này. Theo thống kê của Sở Xây dựng TP HCM, trong 9 tháng đầu năm 2025, toàn thành phố ghi nhận 1.328 vụ tai nạn giao thông (bao gồm cả va chạm), làm 666 người chết và 771 người bị thương. So với cùng kỳ năm 2024, số vụ tai nạn đã giảm 598 vụ (tương đương giảm 31%), số người thương vong cũng giảm mạnh.

Bàn về giải pháp căn cơ, luật sư Huỳnh Thị Hoa, Văn phòng luật sư Trạng Sài Gòn, nhận định: "Chế tài hành chính đánh vào kinh tế chỉ mang tính răn đe. Giáo dục để người dân tự giác chấp hành mới là giải pháp văn minh, bền vững và là yếu tố then chốt quyết định trật tự an toàn giao thông".

Theo luật sư Hoa, đa số người dân đều nắm rõ luật nhưng một bộ phận vẫn giữ tâm lý chủ quan hoặc cố tình lách luật. Việc tăng nặng mức phạt có tác dụng nhưng chưa phải là giải pháp lâu dài nếu người dân vẫn còn tâm lý "nhờn luật" hoặc nghĩ mình có thể "thoát" phạt.

Luật sư Hoa nhấn mạnh vai trò của giáo dục học đường và sức mạnh của mạng xã hội trong thời đại 4.0. Việc giáo dục từ sớm sẽ tạo ra phản xạ chấp hành luật tự nhiên, xuất phát từ nhận thức chứ không phải nỗi sợ bị phạt tiền. Đồng thời, việc lan tỏa các hành vi đẹp, phân tích các vụ việc dưới góc độ pháp lý trên mạng xã hội sẽ giúp nâng cao ý thức cộng đồng.

"Khi mỗi người tham gia giao thông đều có ý thức ứng xử văn minh, thì các biện pháp như tăng mức phạt hay giám sát bằng Camera AI sẽ chỉ còn đóng vai trò thứ yếu" - luật sư Huỳnh Thị Hoa đúc kết.

Đồng quan điểm, chuyên gia giao thông Đỗ Văn Cầu cho rằng ý thức người dân đã cải thiện rõ rệt nhờ cú hích từ chính sách và công nghệ. Cụ thể, Nghị định 168/2024/NĐ-CP với mức phạt tăng nặng và hệ thống camera AI phủ rộng tại các tuyến đường trọng điểm đã thay đổi cách quản lý truyền thống.

Theo ông Cầu, hình thức phạt nguội giúp giảm tiếp xúc trực tiếp, hạn chế tiêu cực và xóa bỏ tâm lý né tránh của người vi phạm. Khi người dân hiểu rằng mọi hành vi đều bị ghi lại, họ sẽ chủ động tuân thủ hơn. Bên cạnh đó, tính nghiêm minh, công khai và xử lý nhanh chóng các trường hợp vi phạm cũng tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ.

Nhìn nhận về tương lai, chuyên gia Đỗ Văn Cầu nhấn mạnh: "Sự kết hợp giữa chính sách, công nghệ và thực thi đã giúp ý thức cộng đồng chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, đích đến cuối cùng vẫn là sự thay đổi căn bản từ nhận thức, để người dân tự giác chấp hành ngay cả khi không có áp lực bị xử phạt".