Việc lấy ý kiến nhân dân đối với Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng đã tạo nên một đợt hoạt động chính trị sâu rộng trong xã hội Việt Nam. Điều đó thể hiện tinh thần dân chủ, tạo điều kiện để Nhân dân thực hiện quyền làm chủ. Cùng với đó, thể hiện sự thật tâm lắng nghe, mong muốn nhận được ý kiến góp ý xây dựng từ Nhân dân của Đảng ta. Văn kiện đã chuẩn bị công phu, trách nhiệm, trí tuệ…

Nhận thức lý luận đột phá về kinh tế thị trường định hướng XHCN

“Sự phát triển nhận thức lý luận đột phá về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN)” (mục 2.2 / Báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công cuộc đổi mới theo định hướng XHCN trong 40 năm qua ở Việt Nam) là một trong những điểm nổi bật và quan trọng của Văn kiện Đại hội XIV.

Lý luận của Đảng Cộng sản Việt Nam về nền kinh tế thị trường định hướng XHCN được hình thành gắn với đường lối đổi mới của Đảng kể từ Đại hội VI, rồi qua Đại hội VII, và ĐH VIII. Đến Đại hội IX của Đảng lần đầu tiên đã chính thức xác định mô hình kinh tế tổng quát của Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên CNXH là nền kinh tế thị trường định hướng XHCN.

Từ phủ nhận, xem kinh tế thị trường là đặc trưng riêng có của chủ nghĩa tư bản (CNTB), đối lập với chủ nghĩa xã hội (CNXH); đến nhận thức rõ, kinh tế thị trường là sản phẩm chung của văn minh nhân loại; là phương thức để xây dựng CNXH và kinh tế thị trường định hướng XHCN là mô hình kinh tế tổng quát của nước ta trong thời kỳ quá độ lên CNXH.

Đại hội XIII của Đảng tiếp tục khẳng định, kinh tế thị trường định hướng XHCN là mô hình kinh tế tổng quát của nước ta; đó là “nền kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập quốc tế, vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước pháp quyền XHCN, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo; bảo đảm định hướng XHCN vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước”. Đó là nền kinh tế có nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, trong đó: Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo; kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất (Nghị quyết 68-NQ/TW).

Với định hướng đó, 40 năm qua Việt Nam đã thành công về phát triển kinh tế và trong nhiều lĩnh vực, nhưng đặc biệt là thành công cho con người, vì con người. Cụ thể:

Tăng trưởng kinh tế gắn kết chặt chẽ hơn với bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội; đã ưu tiên bố trí nguồn lực cho an sinh xã hội, phát triển con người. Đời sống vật chất và tinh thần của người dân được nâng lên rõ rệt.

Chính sách xã hội, chính sách dân tộc, tôn giáo, chính sách đối với người có công, chính sách đối với người Việt Nam ở nước ngoài... tiếp tục được hoàn thiện và thực hiện có nhiều tiến bộ. An sinh xã hội ngày càng được bảo đảm; phúc lợi xã hội ngày càng được cải thiện.

Các chính sách, giải pháp giảm nghèo bền vững được triển khai đồng bộ, hiệu quả trên tinh thần "không để ai bị bỏ lại phía sau". Tỉ lệ hộ nghèo đa chiều giảm từ 4,4% năm 2021 xuống còn 1,3% năm 2025.

Đẩy mạnh thực hiện Đề án đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội; thành lập Quỹ nhà ở quốc gia. Đến tháng 9/2025, hoàn thành xoá nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước.

Số người được hưởng trợ giúp xã hội thường xuyên được mở rộng, đạt trên 3,5 triệu người năm 2025, trong đó 55% là người cao tuổi. Học sinh đi học được miễn học phí, được ăn trưa; Và rồi đây là khám chữa bệnh không mất tiền.

Chỉ số phát triển con người (HDI) được cải thiện rõ rệt, tăng 14 bậc, đạt 0,766 điểm, thuộc nhóm nước phát triển con người cao. Chỉ số xếp hạng hạnh phúc tăng 33 bậc so với đầu nhiệm kỳ, xếp thứ 46/143 quốc gia”.

Thành công vì con người có được là do Đảng ta đã giữ được, làm được “định hướng Xã hội chủ nghĩa”. Đất nước ổn định, đoàn kết, hòa bình và phát triển. Nhân dân tin tưởng hơn vào sự lãnh đạo của Đảng.

Từ nghèo nàn, lạc hậu, bị ảnh hưởng nặng nề của chiến tranh; trong một thế giới đầy bất ổn về chính trị mà Đảng đã lãnh đạo Nhân dân làm nên những kỳ tích sáng chói như vậy, quả thật là rất vĩ đại.

Như vậy, bằng sự vận dụng có nguyên tắc, khoa học và sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh trong điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam, tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm của thế giới Việt Nam đã hoàn chỉnh về mặt lý luận và đã xây dựng thành công “Một kiểu tổ chức kinh tế vừa tuân theo những quy luật của kinh tế thị trường vừa dựa trên cơ sở và được dẫn dắt, chi phối bởi các nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa xã hội”.

Đây là “một kiểu kinh tế thị trường mới trong lịch sử phát triển kinh tế thị trường” của nhân loại; một kiểu kinh tế thị trường của Việt Nam XHCN.

Đề xuất những chính sách của Đảng cần đưa vào Nghị quyết

Nhìn chung, dự thảo Báo cáo chính trị lần này thể hiện nhiều mặt tích cực, nổi bật ở các lĩnh vực quốc phòng, an ninh và giáo dục, đồng thời cho thấy sự tinh gọn, hợp lý trong đổi mới chính sách giáo dục, khắc phục những hạn chế trước đây. Cụ thể:

- Văn kiện đã nêu: “Nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân, nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân ngày càng được củng cố; gắn kết chặt chẽ với thế trận lòng dân vững chắc”. Tôi cho rằng nhận định này hoàn toàn đúng đắn. Việt Nam hòa bình, ổn định được là nhờ có đường lối toàn dân này.

- Ở mục VI : Xây dựng nền giáo dục quốc dân hiện đại, ngang tầm khu vực và thế giới, theo tôi phần này viết rất tốt, rất trí tuệ, rất rõ ràng.

Đặc biệt, dự thảo lần này không lặp lại cụm từ “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo” (nêu trong Nghị quyết Đại hội XI năm 2011) trước đây, rồi sau đó là Nghị quyết 29 (năm 2013) có xác định trọng tâm đổi mới là “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa theo hướng phát triển năng lực, phẩm chất”. Đây là một trọng tâm đổi mới hay, nhưng không phù hợp và do làm việc không nghiêm túc nên trên thực tế, việc đổi mới theo hướng “phủ nhận sạch trơn” này đã không mang lại kết quả như mong đợi.

Như chúng ta đã biết, Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị vừa qua chỉ đạo trở lại sử dụng một bộ sách giáo khoa thống nhất. Đây là quyết định rất hợp lý, đúng đắn.

Dự thảo nghị quyết lần này có đến bốn lần dùng từ “đổi mới” ở mục VI, nhưng đều thể hiện rõ, chuẩn xác và hợp lý, cho thấy tinh thần đổi mới thực chất, có trọng tâm, trọng điểm.

Bên cạnh đó, tôi đề xuất một số chính sách của Đảng cần được đưa vào Nghị quyết Đại hội Đảng XIV như sau:

Thứ nhất, “Việt Nam không chọn phe, mà chọn chính nghĩa”, là một tuyên bố chính trị - ngoại giao hết sức khôn ngoan, sáng suốt thể hiện quan điểm đối ngoại độc lập, tự chủ của Đảng ta, cần đưa vào văn kiện quan trọng này.

Thứ hai, Bốn không trong Sách trắng Quốc phòng Việt Nam bao gồm: không tham gia liên minh quân sự; không liên kết với nước này để chống nước kia; không cho nước ngoài đặt căn cứ quân sự hoặc sử dụng lãnh thổ Việt Nam để chống lại nước khác; và không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế. Đây là nguyên tắc chính sách quốc phòng của Việt Nam nhằm bảo đảm độc lập, tự chủ, hòa bình và an ninh quốc gia trong một thế giới biến động phức tạp và không lường. Nội dung này cũng cần được đưa vào văn kiện quan trọng này.

Thứ ba, cần đưa chỉ số hạnh phúc vào như là một mục tiêu chủ yếu 5 năm (2026-2030). Lý do là mục đích phát triển xã hội cao nhất là đời sống phải hạnh phúc; Và, một số tỉnh thành cũng đã xây dựng chỉ số này. Năm 2025, chỉ số hạnh phúc Việt Nam xếp thứ 46/143 quốc gia; chúng ta phấn đấu để 5 năm tới phấn đấu đạt được top 20 trở lên.

a